ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
‘’ Ενας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες βιβλιογράφους ‘’
Γεννήθηκε το 1939 στην Πάτρα. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Από το 1962 ως τη συνταξιοδότησή του, το 1996, εργάστηκε ως υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα. Κατά το διάστημα 1984-1996 είχε αναλάβει την έκδοση του πολιτιστικού περιοδικού της Τράπεζας, "Εμείς", και την τελευταία δεκαπενταετία της υπηρεσίας του ήταν υπεύθυνος του Τομέα Εκδόσεων & Ιστορικού Αρχείου της Τράπεζας και διευθυντής Δημοσίων Σχέσεων. Βιβλιογράφος, επίτιμος διδάκτορας Φιλολογίας στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης 2006 και Πάτρας 2010, με αρκετές ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό του και με θητεία λογοτεχνικού κριτικού, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος είδε τη ζωή του ν' αλλάζει χάρη στην ενασχόλησή του με το έργο του Γιώργου Σεφέρη – τον ίδιο τον Σεφέρη ουδέποτε τον συναναστράφηκε. Ερωτηθείς σε συνέντευξή του στο lifo.gr
-Η πρώτη σας απόπειρα να γράψετε μια μελέτη για τον Σεφέρη χρονολογείται από την εποχή της χούντας. Τι αναζητούσατε ακριβώς;-
“ Μια παρηγοριά ήθελα, μια προσωπική εκτόνωση απέναντι στις συνθήκες της δικτατορίας. Ξεκίνησα να γράψω κάτι για το «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β'», την πιο πολιτική συλλογή του Σεφέρη, καθώς περιέχει άμεσες αναφορές για το κλίμα που επικρατούσε στα παρασκήνια της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Αίγυπτο. Ψάχνοντας τι γινόταν στη Μέση Ανατολή εκείνο το διάστημα, μεταξύ '41 και '44, διαπίστωσα μια εντελώς ασυνήθιστη υπερκινητικότητα εκ μέρους του. Έκανε εκδόσεις, έδινε διαλέξεις, έπαιρνε μέρος σε εκθέσεις... Υποθέτω πως ήταν μια εξωστρέφεια υπαγορευμένη από τις συνθήκες του πολέμου, ένας τρόπος να δηλώσει συμμετοχή σε μια κοινή προσπάθεια. “
Eίναι ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες βιβλιογράφους, έχει ασχοληθεί με το έργο κορυφαίων δημιουργών πλην του Σεφέρη και των (Καβάφη, Ελύτη, Εγγονόπουλου, Αναγνωστάκη, Σικελιανού κ.ά.) και έχει επιμεληθεί εκδόσεις έργων πολλών από αυτούς.
Έχει εκδώσει ποίηση, δοκίμια και μελέτες για θέματα νεοελληνικής λογοτεχνίας. Έχει επιμεληθεί εκδόσεις έργων του Σεφέρη και έχει συντάξει βιβλιογραφίες για τον Σεφέρη, τον Γ. Κ. Κατσίμπαλη, τον Σικελιανό, τον Ελύτη, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, τη Νόρα Αναγνωστάκη, τον Κ. Π. Καβάφη και πολλούς άλλους. Επίσης, υπήρξε μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού "Εντευκτήριο" , της εφημερίδας "Τα Νέα" ως βιβλιοκριτκός και επιφυλλιδογράφος, καθώς και τακτικός συνεργάτης της εγκυκλοπαίδειας "Πάπυρος-Λαρούς - Μπριτάνικα". Είναι μέλος του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α), της Εταιρείας Συγγραφέων, της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού, της Εταιρείας Σπουδών Μωραΐτη. Χρημάτισε αναπληρωματικό μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και κατά το διάστημα 2000-2004 υπήρξε αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Έχει λάβει μέρος στην επιτροπή απονομής των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, καθώς και στην ανάλογη του περιοδικού "Διαβάζω". Το 1990 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην επιτροπή απονομής του ευρωπαϊκού αριστείου λογοτεχνίας (Δουβλίνο). Έχει προσκληθεί και συμμετάσχει σε πολυάριθμα συνέδρια, συμπόσια και ημερίδες. Το 2015 βραβεύθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του.
Μερικά αποσπάσματα, από τη Συλλογή «Επιστροφές» που το θεωρώ κορυφαίο ποίημα , γιατί το διακρίνει μια αμεσότητα που ξαφνιάζει στον τρόπο που περιγράφει τις σκοτεινές και αδιέξοδες πλευρές της σύγχρονης ζωής.
Τα πράγματα είναι όπως τα γνώρισες
Λίγο χειρότερα ίσως, γιατί Ο άνθρωπος συνηθίζει τις συφορές
Η συφορά είναι το σκληρό προσκεφάλι όπου πλαγιάζω
Και δε λέει να με πάρει ο ύπνος ---
Κι όταν ανέβει ο ήλιος Πρέπει να στύψω δυνατά μιαν αχτίδα
Για να κατεβάσει μια σταγόνα φως
Ύστερα αρχίζω τα πάρε δώσε με τις λέξεις
Σαν παραποιημένη είδηση ---
Κάποτε Με λιγοστές φράσεις μπορούσες
Να ταξιδέψεις μιαν απόσταση πολλών χρόνων
Τώρα βάζω τις λέξεις στη σειρά
Φράζω την έξοδο με μιαν ολοστρόγγυλη τελεία
Μα εκείνες δραπετεύουν
Γλιστρώντας
Πάνω στον άσπρο τοίχο της σελίδας
Προτιμούν να γίνουν σύνθημα σε διαδήλωση
Διαφημιστικό μήνυμα
Ουρλιαχτό ζώου
Την ώρα που σωριάζεται ο κατάδικος
Πυροβολημένος
Βρίσκομαι πάνω σ ένα κάρο
Κατηφορίζοντας σε στενά καλντερίμια
Τα άλογα αφήνιασαν και σπάσαν τα γκέμια
Πώς να σου γράψω;
Οι λέξεις που μου απόμειναν μυρίζουν σφαγείο
Τις αποθέτω με τρυφεράδα στο χαρτί
Μα κείνες αφορμίζουνε και στάζουν αίμα
Όπως οι τρυπημένες παλάμες
Του Εσταυρωμένου.
Μέσα στις λίγες και λιτές γραμμές ενός ποιήματος ο Δασκαλόπουλος περιγράφει το αλλοπρόσαλλο και το παράλογο της σύγχρονης ζωής. Ο Ποιητής ομολογεί την παρακμή , την αποσύνθεση ενός κόσμου που έχει συνηθίσει στη συμφορά. Καταφεύγει τότε στα όνειρα και στις λέξεις για να σωθεί από τη φθορά. Όμως όχι!! οι λέξεις γίνονται ανυπάκουες, εγκαταλείπουν τον ποιητή μεσοστρατίς, προτιμούν να γίνουν διαφήμιση σύνθημα, κάτι τέλος πάντων που να ταιριάζει στον παράλογο «αφηνιασμένο» κόσμο που ζούμε. Στους 11 πέντε τελευταίους στίχους το παράλογο του κόσμου ολοκληρώνεται : οι λέξεις «μυρίζουν σφαγείο» , Ο ποιητής τις αποθέτει με τρυφερότητα όμως εκείνες στάζουν αίμα. Σε άλλο ποίημα του
Κλειδούχος μοίρα (1993)
Τα χρόνια που θα΄ρθουν
Έχουν ένα πρόσωπο που δεν μας μοιάζει
Λιγότερα δέντρα περισσότερες σκιές
Αναποφάσιστα ποτάμια και βουρκωμένες Θάλασσες.
Μόνο τα δάχτυλα κρατούν σφιγμένη
Την δική τους αμετάφραστη γλώσσα
Τα χρόνια που θα΄ρθουν
Τα έχουμε κιόλας ζήσει σε βαθιά σιωπή
Νυχτώνει πάνω στην πόλη.
Ετοιμάσου
Μεταναστεύουμε σε άλλα τοπία
Ταξιδεύοντας μέσα στα νεύρα Ενός γέρου πλάτανου στο κελάρυσμα του νερού
Στην παιδική αθωότητα Τα
α χρόνια Που θα ‘ρθουν
Έφτασαν
Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές, δώδεκα βιβλία με μελετήματα νεοελληνικής λογοτεχνίας, ανθολογίες, καθώς και βιβλιογραφίες. Έχει ασχοληθεί ιδιαιτέρως με τη ζωή και το έργο του Καβάφη και επιμελήθηκε εκδόσεις έργων του Σεφέρη. Πρόσφατα βιβλία του, η ποιητική συλλογή Με δίχτυ τον άνεμο (Κίχλη, 2015), η Βιβλιογραφία Γιώργου Σεφέρη (Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, 2016) και η συναγωγή επιφυλλίδων Το δικαίωμα του αναγνώστη (Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2017).
Γράμματα στον Ερμόλαο
Γιατί σου γράφω;
Σε τι ωφελούν όλες αυτές οι κουβέντες;
Κανείς δεν προσέχει κανείς δεν ακούει
Πήγαινε στους δρόμους και κοίταξε
Πώς σέρνονται οι άνθρωποι από έγνοιες
Κι εσύ ο ίδιος δεν νιώθεις την ανάγκη
Να καταλάβεις πως ξεκίνησαν τα πράγματα
Να δεις πώς κατρακυλάει η ζωή
Σαν βότσαλο που αποκόβεται απ το βράχο
Και πέφτει στη θάλασσα
Η βαριά σιωπή δεν λογαριάζει τέτοιες κινήσεις.
Μας λέει για την ποίηση Οι ποιητές γράφουν, ενίοτε, για να θεραπεύσουν, να συμφιλιωθούν, να αγγίξουν το ανέγγιχτο, για την αμφότερη λύτρωση, ποιητή και αναγνώστη, για να αποδράσουν από την πραγματικότητα. Γράφουν για να περιγράψουν ψυχικές μετατοπίσεις, να προσδιορίσουν τον δύσκολο συγκερασμό του φαίνεσθαι, του γίγνεσθαι, μέχρι εξουδετέρωσης του εαυτού τους. Κυρίως γράφουν για να ελαφρύνουν ένα συναισθηματικό βάρος. Όμως όσο φιλόδοξη και να είναι η παραπάνω περιγραφή, αγγίζει μια ελάχιστη ερμηνεία, καθότι η ποίηση είναι τόσο προσωπική όσο και συλλογική, τόσο άμετρη όσο και τέλεια, τόσο συγκεκριμένη όσο και απροσδιόριστη. Η μούσα ψιθυρίζει κρυφά στους ποιητές για το αιώνιο τραύμα.
Γράφει: /
Όπου και να γυρίσεις το μάτι σκοτάδι και σιωπή/
Σε λευκές φλέβες των διαδρόμων αντιχτυπούν οι ακονισμένες κόψεις της καθημερινότητας./
Τα αντικείμενα κινούνται εναντίον σου/
Τα παράθυρα θρέφουν αναρριχώμενα ερπετά/
Και λίγο πιο κάτω συνεχίζει:
Βουλιάζοντας στον κόσμο σου, προδομένος από τον κόσμο σου Α
προφύλαχτος, ανυπεράσπιστος, εκτεθειμένος
Στο σκοτάδι και στη σιωπή
Μέσα στο σκοτάδι και στη σιωπή
Για την ανησυχία και την αγωνία του για τη γλώσσα γράφει στο ποίημα «Επιστροφές» από τη δεύτερη πάλι συλλογή:
/Και τώρα που κάθομαι σιωπηλός και αδέξιος
Ανάμεσα σε τεράστιους λευκούς τοίχους /
αισθάνομαι την ανάσα αυτών που έφυγαν /…
.το κυμάτισμα των ψυχών που αγωνίστηκαν /
να ψελλίσουν άγνωστες λέξεις /
μιας γλώσσας ακατανόητης και οδυνηρής
Η ποιητική συλλογή «Αλφαβητάρι» και όλα τα ποιήματα της συλλογής, είκοσι τέσσερα στο σύνολό τους , είναι όλα αφιερωμένα στους αγώνες των ανθρώπων για την ελευθερία, στους αγώνες ενάντια στις όποιες σκοτεινές δυνάμεις που υπονομεύουν την ελεύθερη και δημοκρατική ζωή. Το μότο της συλλογής μας προϊδεάζει για το δραματικό περιεχόμενο της συλλογής. Πρόκειται για ένα δίστιχο από ένα ποίημα του Σεφέρη , αγαπημένου ποιητή του Δασκαλόπουλου :
Φυραίνει ο τόπος ολοένα /
Χωματένιο σταμνί
Όλα τα ποιήματα αυτής της συλλογής μέσα από συγκλονιστικές μεταφορές αποτυπώνουν και καταγράφουν τον θάνατο, τη θλιβερή απώλεια αγαπημένων αγωνιστών, ηρώων που θυσίασαν τη ζωή τους για τα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Στη συλλογή αυτή το ένα ποίημα είναι καλύτερο από το άλλο, ίσως γιατί ο Δασκαλόπουλος βιώνει ο ίδιος μέσω της τέχνης του όλο αυτό το ανθρώπινο δράμα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Και μαζί του ασφαλώς το βιώνουμε κι εμείς οι αναγνώστες διαβάζοντας αυτά τα εξαιρετικής τέχνης ποιήματα
Αυγή μαρμαρωμένη
Στον αιώνα σου
Πάλι με χρόνους με καιρούς
Παλεύει ο άγγελος με τον Δαίμονα
Σκελετοί ψυχών- σκιές καταντημένοι
Κι ο τριγμός της πέτρας
Που πάει να γίνει άγαλμα
Σαν δέντρο που το ξεριζώνει ο κεραυνός,
Κι αλλού
Σκοτείνιαζε όταν ξεκαθάρισαν τα μαντάτα
Κλείσαμε τα παράθυρα κι ανοίξαμε όλα τα φώτα
Να κρατηθεί η μέρα στο ύφος που ξέραμε
Κι όμως ένας βαθύς κραδασμός μας συγκλόνιζε
Σαν έφτασε η νύχτα δίχως τους ώριμους ήχους
Νιώσαμε για τα καλά ότι η πολιτεία
Σκάλωσε στον ύφαλο της μοίρας.
Πόνος , θλίψη κι ένα σφίξιμο στην καρδιά.
Εικόνες θανάτου παντού γύρω.
Η συλλογή γραμμένη το 1976, τρία μόλις χρόνια μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αποτίει φόρο τιμής στους σκοτωμένους, στους έφηβους νεκρούς.
Έκλεισαν οι τέσσερις πόρτες
Του Ορίζοντα.
Αναποδογύρισε η μέρα
Οι αχτίδες του ήλιου στέρεψαν
Οι βρύσες της μνήμης
Τα όνειρα των παιδιών
Τα χέρια τα χείλη τα μάτια έκλεισαν
Ο ποιητής Δ. Δασκαλόπουλος είναι είναι ο ποιητής που τολμά ν αντικρίσει κατά πρόσωπο μια κοινωνία που σιγά- σιγά φυλλοροεί που κινδυνεύει να χαθεί μέσα στον ορυμαγδό μιας πολύβουης αλλά στερημένης νοήματος πραγματικότητας . Μιας πραγματικότητας όπου οι άνθρωποι διανύουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στην επιφάνεια των πραγμάτων αιχμάλωτοι εφήμερων φροντίδων…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου