Η ΑΜΟΡΓΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΜΑΣ
ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΟΛΥΚΡΕΤΗ
Η Αμοργός είναι το τελευταίο – Νοτιοανατολικά – νησί των Κυκλάδων. Ανήκει στην επαρχία Νάξου διοικητικά και είναι ένα από τα νησιά που συνθέτουν τις αποκαλούμενες « Μικρές Κυκλάδες». Τα άλλα είναι η Δονούσα, τα Κουφονήσια, η Σχοινούσα και η Ηρακλειά. Ανάμεσα σ’ αυτά βρίσκονται και τα ακατοίκητα τώρα πια η Κέρος και τα Αντικέρια.
Εκκλησιαστικά είναι μέλος της πολυνησιακής Ι. Μητροπόλεως «Θήρας, Αμοργού και νήσων» στην οποία υπάγονται ακόμη εκτός των μικρών Κυκλάδων, η Ανάφη και η Ίος.
Νότια της Αμοργού αρχίζει η Δωδεκάνησος με την Αστυπάλαια και ανατολικότερα με την Πάτμο.
Την Αμοργό και την Πάτμο συνδέουν και θρησκευτικοί δεσμοί. Τα δυο μοναστήρια, της Αμοργού η Παναγία η Χοζοβιώτισσα και της Πάτμου η Ι. Μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου, χτίστηκαν από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό και ονομάζονταν παλαιότερα « Αδελφαί Μοναί» 1088 μ.Χ.
Η γεωλογία και η μορφολογία της Αμοργού, παρουσιάζει ιδιότυπα χαρακτηριστικά σε σχέση με τις άλλες Κυκλάδες. Η Αμοργός με το ξεχωριστό επίμηκες σχήμα της, ποιητικά αποκαλείται « η περισπωμένη του Αιγαίου», είναι ιδιαίτερα ορεινή, παρουσιάζοντας έντονη υψομετρική έξαρση στο βορειανατολικό τμήμα της. Τη σημερινή τελική του μορφή πήρε το νησί πρίν 700.000 περίπου χρόνια, όταν μεγάλα τμήματα της ενιαίας ξηράς, που εκτεινόταν τότε στην περιοχή του Αιγαίου πελάγους, καταβυθίστηκαν σαν αποτέλεσμα κατακόρυφων τεκτονικών κινήσεων.
Ότι απέμεινε από την ενιαία ξηρά, είναι τα νησιά του Αρχιπελάγους μεταξύ των οποίων και η Αμοργός.
Στο υπό σύσταση ελληνικό κράτος, μετά την επανάσταση του 1821, η Αμοργός αποτέλεσε έδρα Επαρχείου (1822) και διοικούνταν ως το 1835 από τη Δημογεροντία. Το 1828 ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Μονής Χοζοβιωτίσσης το σχολείο της Αμοργού, ίσως το πρώτο στην Ελλάδα και το 1829 παρεδόθη πάλι από τη Μονή, το κτίριο του Γυμνασίου.
Στην είσοδο του παλαιού κτιρίου υπάρχει ακόμη η λίθινη επιγραφή, η οποία εντοιχίσθηκε τότε. Γράφει:
«Αγαθή τύχη της νεολαίας της Αμοργού, ανηγέρθη η σχολή αυτή δια δαπάνης της Ιεράς Μονής Χοζοβιωτίσσης. 1829 ΙΟΥΝΙΟΥ 21»
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, υπήρχαν μικρά «καταστήματα» (σχολεία), όπου εδιδάσκοντο οι νέοι της Αμοργού και μετά την απελευθέρωση έχτισε και παρέδωσε το σχολείο αυτό στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές της Αμοργού. Η Μονή πλήρωνε όλα τα έξοδα και τους μισθούς των διδασκάλων.
Ο άνθρωπος ο οποίος στέριωσε τα γράμματα στην Αμοργό, ήταν ο Κοσμάς Δημητριάδης, ιεροδιάκονος – ιεροδιδάσκαλος και μετά ένας άλλος φωτισμένος άνθρωπος ο Εμμανουήλ Ιωαννίδης.
Από τα πρακτικά που υπάρχουν στο Γυμνάσιο της Αμοργού αντιγράφω τα μαθήματα που εδιδάσκοντο :
« 1846 η Α’ Τάξις ηκροάσθη:
Βίους Παράλληλους του Πλουτάρχου
Τον Κρίτωνα του Πλάτωνος
Συντακτικό του Βάμβα
Γεωγραφία της Ασίας, Αφρικής, Αμερικής και Ωκεανίας.
Όλο το ορθογραφικό λεξικό του Σεργουίνου
Τα τρία πρώτα βιβλία της Γεωμετρίας
Άλγεβρα, Ιστορία της Ελλάδος
Γαλλικά και Θεματογραφία
Κυρίες και Κύριοι
Παρέθεσα ετούτο το ιστορικό του Γυμνασίου της Αμοργού, για να το χρησιμοποιήσω ως συνδετικό κρίκο του απώτατου παρελθόντος με το παρόν της Αμοργού στα γράμματα και τη λογοτεχνία.
Γράφει ο κος. Αντώνης Τζιώτης φιλόλογος, γεννημένος στο Φιλώτι της Νάξου.
« Η Αμοργός ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, παρουσιάζει ιδιαίτερη ανάπτυξη, κυρίως, όμως, κατά τα χρόνια του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού (3200 – 2000 π.Χ.». Κατά τους ιστορικούς χρόνους επίσης παρατηρείται μεγάλη εμπορική και ναυτιλιακή ακμή, με κυρίαρχες τις τρείς πόλεις της: Μινώα, Αιγιάλη και Αρκεσίνη. Το νησί από την αρχαιότητα είναι γνωστό ως Υπερία, Παγκάλη, Ψυχία, Πατάγη και Καρκησία.
Μέσα από την αλληλοδιαδοχή των γενεών και των αιώνων, η Αμοργός φτάνει στο σήμερα ακέραιη και ανόθευτη ως προς την Αιγαιοπελαγίτικη συνέχειά της. Ως εκ τούτου, αποτελεί πολυτιμότατη ψηφίδα της όλης ελληνικής πραγματικότητας του Αιγαίου μας, με διαμορφωμένη ζηλευτή ποιοτική κοινωνική ζωή. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που η θαυμαστή αυτή γη των Αμοργίνων αποδείχθηκε χώρος φυσικής ανάδειξης και ευδοκίμησης του γνήσιου ελληνικού τραγουδιού, της ποίησης και της λογοτεχνίας, από τα αρχαία χρόνια ως τις μέρες μας».
ΣΗΜΩΝΙΔΗΣ Ο ΑΜΟΡΓΙΝΟΣ
Ιαμβικός ποιητής και ελεγειογράφος. Γεννήθηκε στη Σάμο κατά το Β’ μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Το όνομά του συνδέθηκε με την Αμοργό και ονομάστηκε « Αμοργίνος» γιατί οδήγησε συμπολίτες του στην Αμοργό και ίδρυσε εκεί αποικία, όπου έζησε την υπόλοιπη ζωή του. Το όνομά του « Σημωνίδης ο Αμοργίνος» επικράτησε, από τους Αλεξανδρινούς γραμματείς να γράφεται με ήτα(η) προς διάκριση από το « Σιμωνίδη τον Κείο». Έγραψε ποιήματα σε ιαμβικούς στίχους. Έγραψε επίσης ελεγείες και τροχαϊκά τετράμετρα.
Σας διαβάζω ένα εδάφιο από τα :
ΜΑΤΑΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ
« Κανένας όμως από τους θνητούς δεν υπάρχει ποτέ που να μη πιστεύει, πως θα έλθει η νέα χρονιά, γεμάτη από πλούτη και αγαθά. Κι έτσι τους βρίσκουν τα απαίσια γηρατειά πρίν έλθει η υλοποίηση των επιθυμιών τους. Άλλους πάλι, τους φθείρουν φοβερές αρρώστιες κι άλλους, σκοτωμένους στον πόλεμο, τους στέλνει ο Άδης στη μαύρη γη. Άλλοι επίσης, ταρακουνημένοι σε θαλασσοτρυκιμία, χάνονται στη βαθειά θάλασσα, ενώ μόλις είχαν αρχίσει να απολαμβάνουν τη γλύκα της ζωής. Έτσι κανένα από τα δεινά δεν λείπει από τους ανθρώπους. Απεναντίας, αμέτρητες μοίρες θανάτου και απροσδόκητες δυστυχίες πλήττουν τους θνητούς. Αν όμως, πεισθούν στα λόγια μου, ούτε τις συμφορές θα σκεφτόμαστε ούτε θα βασανίζαμε με φοβερές λύπες τη ψυχή μας».
Στους
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ θα γράψει:
« την δ’ εκ μελλίσης την τις ευτυχεί λαβών».
« Άλλη την έπλασε από μέλισσα. Όποιος την παντρευτεί γίνεται ευτυχισμένος, γιατί μόνο σ’ αυτή δεν κολλάει καμιά κατηγορία. Απ’ αυτήν η ζωή ακμάζει και πάει μπροστά. Αγαπημένη μαζί με τον αγαπημένο της σύζυγο, γερνά δημιουργώντας γενιά καλή και ξακουστή. Απ’ όλες τις γυναίκες γίνεται περίβλεπτη με θαυμασμό και την περιβάλλει θεϊκή χάρη».
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΓΑΣΠΑΡΙΤΗΣ
Γεννήθηκε στην Αμοργό το 1873 στα Θολάρια. Σπούδασε στη Νομική Αθηνών. Υπηρέτησε, στη Χωροφυλακή όπου και διακρίθηκε ιδιαίτερα με τη γόνιμη υπηρεσιακή του δραστηριότητα, εξαιτίας της οποίας και έφτασε στο βαθμό του Υποστρατήγου. Έτυχε, πολλών επαίνων και τιμητικών διακρίσεων. Πέθανε στην Αθήνα το 1933 και ενταφιάστηκε δημοσία δαπάνη με τιμές στρατηγού εν ενεργεία για τις εξαιρετικές προς την Πατρίδα υπηρεσίες. Στο έργο του « Η Νήσος Αμοργός από των αρχαιοτάτων χρόνων, μέχρι των καθ’ ημάς (Αθήνα 1985) περιλαμβάνονται και δημοτικά τραγούδια της Αμοργού.
Γράφει για την « Δημώδη Ποίηση».
« Γνώρισμα αλάνθαστον της παρατηρήσεως της γλώσσης, των ηθών και των εθίμων και εν γένει των στοιχείων του εθνισμού είναι αναμφιβόλως και η δημοτική ποίησις».
Ένα ποίημα παραθέτω από την ανθολογία του:
Ο ΚΥΡ ΒΟΡΡΗΑΣ
« Ο κυρ Βορρηάς εμήνυσε σ’ όλα τα λιμενάρια,
Καράβια ρεμιεζάρετε και σεις βαρκιά συρτείτε,
Για τ’ αύριο θε να σηκωθώ να πα να σεργιανίσω,
Να με συάσουν * τα βουνά, να με τρομάζουν οι κάμποι.
Ένα μικρό τουρκόπουλο όπου ταν καπετάνιος,
Δε σε φοβούμαι κυρ Βορρηά φυσήξεις δε φυσήξεις
Γιατ’ έχω δίμισκια κουπιά και μπούζηναις αντίναις
Κι η γούμεναις** του καραβιού είναι μεταξομέναις.
Έκαμε μια και φύσηξε και σπάσαν οι αντιναις
Παγώσανε η ναύταις και η γούμεναις χαθήκαν
Κι αυτά τα δίμισκια κουπιά η θάλασσα τα πήρε.
Και ο Τούρκος εγονάτισε και κάνει το Ναζάμι
Κάμε καρτέρι κυρ Βορρηά και να σε ζωγραφίσω
Όταν σηκωθούμε στα πανιά, να σε καλημερίσω»
(Το κείμενο παρατίθεται τηρώντας την ορθογραφία του προτύπου) *συάσουν: τρομάζουν, φοβηθούν **γούμεναις: πανιά
ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΓΕΡΑΚΗΣ
Γεννήθηκε στην Αμοργό το 1928. Είναι συνταξιούχος στρατιωτικός του Λιμενικού Σώματος. Κατοικεί μόνιμα στα Κατάπολα Αμοργού. Είναι εκδότης της εφημερίδας «Αμοργιανοί Ορίζοντες», η οποία έχει έδρα την Αμοργό. Ο Γεράκης κατά την τετραετία 1963 – 1967 εξέδιδε μηνιαίως την εφημερίδα « Σαρωνικός Ορίζοντας» με έδρα τη Γλυφάδα Αττικής. Η εφημερίδα αυτή έχει κατατεθεί βιβλιοδετημένη στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Ο Μιχ. Γεράκης, με την πείρα και την άνεση της δημοσιογραφικής ματιάς, αφήνει την ποιητική του διεισδυτικότητα να εισχωρήσει στην αναζήτηση των ουσιωδών στοιχείων της ζωής και να ψάλλει την αγάπη και τα διανθρώπινα με όσο το δυνατό πειστικότερη ειλικρίνεια και σαφήνεια.
Γράφει στην ποιητική του συλλογή με τίτλο:
ΑΣΗΜΟΣΤΑΛΕΣ
ΕΛΕΓΕΙΑΚΟ
(Η Αμοργός στον ποιητή της Νίκο Γκάτσο)
«…Τώρα που κόσμο άλλαξες και μπήκες σ’ άλλους δρόμους, στεφάνι από ελίχρυσο κι ασημοστάλες της αυγής, στέλλω με τον… «κορυδαλλό» για να σε στεφανώσει.
- Είναι λουλούδι αμάραντο και σ’ άλλη γη δε βγαίνει, μονάχα στη δική μου γη σ’ απάτητες βουνοκορφές, που το χαϊδεύει ο άνεμος κι ο αητός το βλέπει.
- Κι εκεί που πας, όταν διαβείς τους αστρικούς πυλώνες, το Σημωνίδη αντάμωσε που με τραγούδησε παλιά.
- Ιάμβους στιχουργήσετε στης Πούλιας το παρτέρι και σαν ηχώ ανάλαφρη σ’ αιθέριους κόσμους φωτεινούς, βαδίστε χέρι χέρι …»
ΜΙΧΑΗΛ ΔΕΣΠΟΤΙΔΗΣ
Υπήρξε διδάσκαλος και λογοτέχνης. Γεννήθηκε στα Κατάπολα το 1884. Είναι ο πρώτος Αμοργίνος διδάσκαλος που υπηρέτησε στο νέο κτίριο του Δημοτικού Σχολείου στη Χώρα το οποίο οικοδομήθηκε το 1904 σε οικόπεδο δωρεάς της Ιεράς Μονής Χοζοβιτωτίσσης, με δαπάνη του Δήμου Αμοργού και του εθνικού ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού. Αποχώρησε πρόωρα από την υπηρεσία λόγω τυφλώσεως. Το λογοτεχνικό του έργο υπήρξε άξιο θαυμασμού και επαίνου. Καλλιέργησε την πεζογραφία και την ποίηση και το μέγα μέρος του έργου του αναφέρεται στην ηθογραφία της Αμοργού., από τη ζωή και τη φύση, της οποίας τροφοδοτούσε την έμπνευση του.
Τα πιο σημαντικά έργα του είναι: « Δαιμονότοπος» (1951) και τα « Ερωτικά» (1953) στο οποίο περιέχονται δυο διηγήματα « Ο τραγικός της δρόμος» και « Φιλία και χάρις». Στα έργα του υπέγραφε: «Ο Μινωίτης». Πέθανε στην Αμοργό το 1953. Ο Μιχάλης Δεσποτίδης τρυφερός μελετητής και ψαλμωδός της αμοργιανής λαογραφικής πραγματικότητας, ηθογραφεί και διασώζει με στίχους την ομορφιά μιας κοινωνικής ζωής περασμένης που, εντούτοις, δεν παύει να συγκινεί σε κάθε εποχή.
ΔΑΙΜΟΝΟΤΟΠΟΣ
«…Είναι βαθιά αυγή και νιώθει να τον σκουντά κάποιος λέγοντας:
« Σήκω να δεις το όραμα!» Ξυπνά. Γαλήνη απλώνεται γύρω του!
« Δόξα σοι τω δείξαντι το φώς», φωνάζει τρείς φορές Και σταυροκοπιέται.
« Γίνεται οίκος Θεού, να η φωτεινή σκάλα που κατεβαίνει στο βράχο», λέει και τι βλέπει;
Βλέπει την Παναγιά, όπως φαίνεται στην εικόνα των Εισοδίων, να κατεβαίνει από τα ουράνια περιστοιχισμένη από αγγέλους και να σταματά στην υψηλή κόγχη του βράχου κάτω από την πελώρια σμίλη που σώζεται ως τα τώρα άφθαρτη κι ανέγγιχτη από άνθρωπο. Σε λίγο σβήνει στα μάτια το όραμα. Κοιτάζει ζαλισμένος την ήσυχη θάλασσα. Τ’ αερικά φεύγουνε κατά τις «καμένες» σαν μαύρο σφούνι. Στο γλυκοχάραμα διακρίνει πάνω στη στρωτή τώρα θάλασσα μαύρο σημάδι με φωτάκι στην άκρη.
« Καραβοτσακισμένοι αδελφοί» ψιθυρίζει, « ας πάω να δώσω χέρι», βρέθηκε σε δυο λεφτά στο βραχάκι του γιαλού.
« Ε!ε!ε! Χριστιανός είμαι, ο Θεός σας βοήθησε απόψε, πάρτε χέρι». Το βαρκάκι πλησιάζει. Νεκρική σιγή μέσα. Μένει κατάπληκτος στο θέαμα μιανής εικόνας. Θαύμα! Ήταν διωγμένη από τα Χόζοβα, Παναγιά π’ ακούγεται « Χοζοβιώτισσα».
Συνέρχεται από την κατάπληξη ο Χατζής, μπαίνει κατόπι στη βάρκα, προσκυνάει την εικόνα.
« Νυν απολύεις το δούλον σου Δέσποινα, ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριον φώς σου» και κατόπι λέγει με απλό ύφος:
« Αξίωσέ με να δουν τα μάτια μου Θείας νίκης τρόπαιο το σκήνωμά σου στον τόπο τούτο το φοβερό».
ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ (1953)
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Η καταγωγή του είναι από τα Κατάπολα της Αμοργού. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και Ιστορία Δικαίου στο Παρίσι. Έχει γράψει τα ποιητικά βιβλία:
- Το μεγάλο ταξίδι (1971)
- Εσωτερικοί χώροι ή Τα είκοσι (1973)
- Ποίηση μες την Ποίηση ( Κέδρος 1977)
- Σκοτεινός Έρωτας ( Κέδρος 1977)
- Ο διάβολος τραγουδούσε σωστά (Εγνατία 1979)
- Το Θα και το Να του Θανάτου ( Καστανιώτης 1987 + 1990)
Και άλλα πολλά. Από το Γενάρη του 1981, εκδίδει και διευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό « Η Λέξη». Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ( αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, πολωνικά και ρουμάνικα), έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά κι εφημερίδες και έχουν περιληφθεί σε ελληνικές και σε ξένες ανθολογίες.
Σε συνεργασία με Θ. Νιάρχο:
Διηύθηνε την ετήσια έκδοση « Ποίηση εφτά χρόνια». Μετέφρασε τον « Καιρό των δολοφόνων» του Χένρυ Μίλερ και τα « Ποιήματα» του Μπορίς Βιάν.
Στις αυχμηρές ερήμους της κοινωνίας μας, ο ποιητικός λόγος καλείται να παίξει το ρόλο της φίλης και ζωοδότρας όασης. Σ’ αυτή την ανάγκη ανταποκρινόμενοι και οι στίχοι του Αντώνη Φωστιέρη με τη μορφική τους λιτότητα και το σύγχρονο προβληματισμό περιεχόμενο, τέρπουν ωφέλιμα τον αναγνώστη.
Δικαιολογημένα λοιπόν, θα θεωρούσαμε προφητικά τα λόγια του Ι. Παναγιωτόπουλου, ο οποίος, κρίνοντας την ποιητική πρωτοεμφάνιση του « Μεγάλου Ταξιδιού», έγραφε στον Α.Φ. : «Έχετε ισχυρή ποιητική διάθεση και οι έως τώρα πραγματοποιήσεις πείθουν ότι θα πάτε πολύ μακρύτερα».
Ο ποιητής γράφει για την ιδιαίτερη πατρίδα του:
ΑΜΟΡΓΟΣ
Αυτός ο βράχος με το αλάτι του
Δεν είναι τόπος. Χρόνος σου είναι
Και το νερό του
Που σε ράντισε ασαράντιστο
Πρώτο μετά το αμνιακό
Κάτι αρμέγει μαύρο στ’ όνομά της
Αμοργός
Όπως πλατιά που πλαταγίζει απάνω αστερόεσσα
Νύχτα
Η νύχτα η πιο –
Δεκαετία εξήντα του εικοστού
Και ας έφυγε
Σφυρίζει αρόδου
Το παπόρι αθέατο
Μοσχάνθη, Μαριλένα, Ιόνιον
Με την καρίν οργώνοντας
Γραμμή
Τη θάλασσα της νοσταλγίας
Την άγονη.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΩΡΑΪΤΑΚΗ - ΠΕΡΔΕΤΖΟΓΛΟΥ
Γεννήθηκε στην Αθήνα από Αμοργιανούς γονείς.
Φοίτησε στο Αρσάκειο Γυμνάσιο Εκάλης και στο 26ο Λύκειο Αθηνών. Έχει πάρει το πτυχίο της Θεολόγου από το Παν/μιο Αθηνών. Από μαθήτρια κιόλας του Δημοτικού Σχολείου γράφει ποιήματα. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: « Τα πρώτα ποιήματά μου» (1974) και «Τα φτερουγίσματα» (1977). Έχει συγγράψει και επιμεληθεί παρουσίαση και σκηνοθεσία θεατρικών έργων ( «Ελλάδα, πονεμένη μητέρα», « Η ζωή της Αυγούστας Θεοδώρας» και « Αγ. Ελευθέριος»).
Η κριτική των έργων της από έγκριτους κριτικούς είναι εγκωμιαστική. Η ίδια, ασχολείται και με την κριτική ποιημάτων. Η κα Μωραϊτάκη, με στίχους πλημμυρισμένους από αισιόδοξο φως και τρυφερή ευγένεια, διακονεί την ποιητική τέχνη, στηριγμένη στ’ άφθαρτα υλικά των ηθικών και κοινωνικών αξιών, που δυναμωμένα με την πίστη στο Θεό ανοίγουν αισιόδοξες προοπτικές στα οράματα του Έθνους μας.
ΣΚΥΨΕ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
Γιέ μου,
Τώρα που πρωταρχίζουνε
Δειλά τα βήματά σου,
Κι έχεις δρόμο πολύ
Να κάνεις ως την άνοιξη
Και ουρανό πολύ
Γυρεύουν τα φτερά σου,
Να ανεβαίνεις ψηλότερα
Και να γνωρίζεις τα υψηλά
Και τα μεγάλα.
Μα όταν θα ψάχνεις
Τη βαθύτερη ρίζα σου
Σκύψε στο Αιγαίο
Και αφουγκράσου την καρδιά του.
Γιέ μου,
Όταν ζητάς να ξεδιψάς,
Όταν κουράζεσαι,
Αποσταμένος όταν είσαι,
Όταν την έμπνευση ζητάς,
Την ιστορία όταν ψηλαφείς,
Και την Ελλάδα
Όταν θες ν’ αγκαλιάσεις,
Σκύψε στο Αιγαίο
….κι αφουγκράσου την καρδιά του.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΒΑΙΟΥ – ΨΑΚΗ
Γεννήθηκε στην Αμοργό, από γονείς Αμοργιανούς μόνιμους κατοίκους του νησιού. Το Νικόλα Ψακή και την Ουρανία Γαβαλά. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο στα Κατάπολα και το Γυμνάσιο – Λύκειο στη Χώρα. Στην Αθήνα σπούδασε Ελληνική Λογοτεχνία. Έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές και δυο απ’ αυτές έχουν γίνει τραγούδια. Οι 2 δισκογραφικές της συνεργασίες είναι το ποίημά της « Ω Παναγιά της Αμοργού» και η δεύτερη « Της ψυχής μου το φεγγάρι» με 10 ποιήματα. Η μουσική είναι του Γιώργου Δεσποτίδη και παίζει βιολί ο Παντελής Δεσποτίδης, πρώτο βιολί της Κρατικής Ορχήστρας.
Το έργο της « Κυκλάδες» με είκοσι (20) ποιήματα – τραγούδια, έχει παιχθεί από την ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του κου Πυλαρινού και στο τραγούδι ήταν η Μαρία Σουλτάτου.
Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία. Το τελευταίο ήταν το 2011 στους Δελφούς, όπου πηρέ το Α! βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό ποίησης. Ασχολείται με την παρουσίαση έργων παλαιών και νέων λογοτεχνών, με τη μορφή διαλέξεων.
Το βραβευμένο ποίημα της έχει τίτλο:
ΑΠΟΛΛΩΝΙΟ ΑΝΕΣΠΕΡΟ ΦΩΣ
Με Φοίβου το φως γεννήθηκες!
Πλημμύρισε γαλάζιο ο ουρανός για να ντυθείς
Με της ελιάς τ’ άνθη και της μυρτιάς πετράδια στολίστηκες.
Του σκότους καλύτερα εσύ, χρυσόμαλλη Ελλάδα.
Μα τώρα,
Με του ήλιου τη λόγχη εκεντήθεις,
Και της δόξας σου το λαμπερό στεφάνι,
Σε μαύρα, αδιαπέραστα σύννεφα εχάθει.
Μα εσύ,
Στον Άμβωνα της γης πάλι βγήκες
Βροντόφωνο νέο Παιάνα στους λαούς να ψάλλεις.
Και εμείς γέννα της γενιάς σου, Ελλάδα φωτοστόλιστη,
Για το λαμπρό σου πνεύμα, σκληρά θ’ αγωνιστούμε!
Φτερά από φως θ’ ανοίξουμε
Στους ουρανούς του κόσμου.
Τ’ όνειρο ν’ αντικρύσουμε
Κι ας λιώσουν τα φτερά μας.
Αξίζει να σας υπενθυμίσω το Νίκο Γκάτσο και την « Αμοργό» του. Φαίνεται πως το όνομά της είναι ποιητικό, αφού έστω μόνο στο άκουσμα της λέξης, μπόρεσε να γράψει το ένα και μοναδικό του ποίημα.
Επίσης σας αναφέρω το βιβλίο « Το σταυροδρόμι των ψυχών» της κας Δημουλίδου. Η συγγραφέας έμεινε στην Αμοργό περίπου ένα χρόνο για ν’ αποδώσει ακριβώς, αυτά που το μυαλό της έπλαθε και τα έκανε βιβλίο.
Φέτος κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ηλία Κουλουκουντή « Η συνομωσία της Αμοργού». Έχει γραφτεί στην Αγγλική γλώσσα και τη μετάφραση έχει κάνει η κα Κατερίνα Σχινά. Αναφέρεται στην εξορία, από τη χούντα των συνταγματαρχών, του Γιώργου Μυλωνά και στον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να αποδράσει, βοηθούμενος από τους κατοίκους του νησιού.
Τελειώνω με ένα δικό μου ποίημα. Με μια δικιά μου ματιά στο νησί που γεννήθηκα και έμαθα γράμματα μέχρι την Τρίτη γυμνασίου. Από το 1958 – Οκτώβρης – είμαι εσωτερικός μετανάστης. Μόνιμος κάτοικος Πάτρας από το Σεπτέμβρη του 1972, μέχρι σήμερα.
Η ΟΜΟΡΦΗ ΠΑΓΚΑΛΗ
Την είδα από τη βάρκα μια βραδιά
Λουσμένη με το φως απ’ το φεγγάρι
Ήταν πελώρια, θαρρείς, μες’ τη νυχτιά
Στο βάθος αναβόσβηνε ένα κόκκινο φανάρι.
Τη χάιδευε τ’ αγέρι του Βοριά
Τη σκέπαζε μια καλοκαιρινή ομίχλη.
Η θάλασσα την είχε στην υγρή της αγκαλιά
Λίγο πιο ‘κει φελόπλευε ενός ψαρά το δίχτυ.
Το γλυκοχάραμα ξυπνήσαν τα πουλιά
Τα σύννεφα φορέσαν χρυσοκόκκινες κορδέλες.
Η θάλασσα αντάριασε
Λες και έβγαλε από μέσα της φωτιά
Και τα νησιά στολίστηκαν σαν όμορφες κοπέλες.
Ύστερα ο ήλιος ανέβηκε ψηλά στον ουρανό,
Κι άρχισε το μελτέμι να φυσάει,
Έβλεπα πια ολόκληρη την Αμοργό
Στου Αιγαίου τα νερά να κολυμπάει.
Κείμενο ομιλίας του Λευτέρη Πολυκρέτη που έγινε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη των Πατρών τη Δευτέρα 4η Μαρτίου 2013 και ώρα 7.μ.μ. στα πλαίσια των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών.
