ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΡΝΑΡΟΥ

«1929 – 2009: Οι επιπτώσεις της πτώχευσης.

Η ιστορία σε επανάληψη»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΡΝΑΡΟΥ

(Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών 12-3-2018)

Αιδεσιμολογιώτατε, εκπρόσωπε του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Χρυσοστόμου

Κύριε Πρόεδρε της Εταιρείας Λογοτεχνών

Κύριε Δήμαρχε,

Κυρίες & Κύριοι,

Κάνοντας πρόσφατα μια αποδελτίωση διαφόρων εφημερίδων της δεκαετίας 1930-1940, μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα της Βιβλιοθήκης της Βουλής και του Μουσείου Τύπου Πατρών της ΕΣΗΕΠΗΝ, βρήκα πολλά στοιχεία για την αποψινή μου ομιλία. Ήταν η δεκαετία κατά την οποία και τη χώρα μας χτυπούσαν οι επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης, του επονομαζόμενου «Κραχ του 1929».

Κατά διαστήματα έβλεπα κείμενα που μου κινούσαν την περιέργεια λόγω της σύγχρονης επανάληψής τους, όπως για  κυβερνητικές κρίσεις, για δυσβάσταχτες φορολογίες, για πείνα και εξαθλίωση του πληθυσμού, για αυτοκτονίες, για περικοπές μισθών και συντάξεων, για πλειστηριασμούς, για εκποίηση πλουτοπαραγωγικών πηγών και πολλά άλλα. Μετά τα πρώτα 2-3 δημοσιεύματα που τα προσπέρασα ως τυχαία, η πληθώρα των υπολοίπων με έκανε να υποψιαστώ ότι η σημερινή οικονομική κρίση της χώρας μας έχει τα ίδια χαρακτηριστικά γνωρίσματα και επιβολή ίδιων μέτρων αντιμετώπισής τους, με την κρίση του ’29.

Στην τωρινή οικονομική κρίση το ΑΕΠ της χώρας μας κατέγραψε δραματικές απώλειες και μάλιστα εν καιρώ ειρήνης, που ξεπερνούν και εκείνες του ’29, καθώς καίριο πλήγμα δέχτηκαν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, με έκρηξη της ανεργίας που από το 7% σκαρφάλωσε στο 23% και έτσι η χώρα μας μετρά πάνω από 1.500.000 ανέργους. Παράλληλα έχουμε χιλιάδες λουκέτα επιχειρήσεων, φυγή καταθέσεων, υπερφορολόγηση κ.λπ. Πώς αντιμετώπισε το Ελληνικό Κράτος την κατάσταση αυτή; Όπως θα δούμε με μια επανάληψη, μια αντιγραφή πολλών μέτρων που είχαν παρθεί και στο παρελθόν.

Πριν ξεκινήσω την παρουσίαση των ντοκουμέντων της εποχής εκείνης, θα ήθελα να σας παρακαλέσω να μην είστε απλοί ακροατές αλλά συμμέτοχοι, ώστε με τη γνώση και την εμπειρία σας να συσχετίσουμε μαζί τα παλαιά με τα σύγχρονα γεγονότα.

Ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά της κρίσης είναι η μεγάλη εναλλαγή των Ελληνικών Κυβερνήσεων. Στην 7ετία 1929 – 1936 είχαμε κατά σειράν τους εξής οκτώ (8) Πρωθυπουργούς: Ελευθέριο Βενιζέλο, Παναγή Τσαλδάρη, για λίγο ξανά και για τελευταία φορά στην Ελληνική ιστορία τον Ελευθέριο Βενιζέλο και στη συνέχεια τους Αλέξανδρο Οθωναίο, Παναγή Τσαλδάρη, Γεώργιο Κονδύλη, Κων/νο Δεμερτζή και Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος στις 4 Αυγούστου 1936 κήρυξε τη Δικτατορία και κυβέρνησε τη χώρα μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κατά σύμπτωση, μέχρι στιγμής και εμείς την περίοδο 2009 – 2018 έχουμε οκτώ (8) Πρωθυπουργούς. Σας θυμίζω: Κώστας Καραμανλής, Γιώργος Παπανδρέου, Λουκάς Παπαδήμος, Παναγιώτης Πικραμένος, Αντώνης Σαμαράς, Αλέξης Τσίπρας, Βασιλική Θάνου και Αλέξης Τσίπρας.

Τότε είχαμε συνταγματική εκτροπή με την κήρυξη της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου του 1936. Στις μέρες μας, το 2011, είχαμε ένα κοινοβουλευτικό πραξικόπημα καθώς ένας εκλεγμένος Πρωθυπουργός, ο Γιώργος Παπανδρέου, υποχρεώθηκε σε παραίτηση και στη θέση του τοποθετήθηκε ένας δοτός πρωθυπουργός, ο τραπεζίτης Λουκάς Παπαδήμος, μετά από μια σαφή εξωτερική παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ στα εσωτερικά της χώρας μας. Η μεταβατική αυτή κυβέρνηση «Ειδικού σκοπού και περιορισμένου χρόνου», όπως την είχαν αποκαλέσει, ήταν αρκετή για να φορτώσει στις πλάτες του ελληνικού λαού ένα απεχθές μνημόνιο με κυριότερο το έγκλημα του PSI, όπου με αυτό «κούρεψαν» την περιουσία του Ελληνικού Κράτους. Σήμερα ο κ. Παπαδήμος να απολαμβάνει το γραφείο του στη Βουλή των Ελλήνων και τις τιμές του πρώην Πρωθυπουργού!

Την περίοδο του Μεσοπολέμου σχεδόν ΟΛΗ η Ευρώπη κυβερνιώταν από δικτατορίες: Η Ιταλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Πολωνία, η Λιθουανία, η Λεττονία, η Εσθονία, η Τουρκία, και φυσικά η Ελλάδα του Μεταξά.

Σήμερα ο κίνδυνος της δικτατορίας μπορεί να έχει εκλείψει μέσα στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως έχουμε ξανά μια νέα άνθιση Νεοναζιστικών μορφωμάτων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Στη χώρα μας η «Χρυσή Αυγή» από 0,17% που πήρε στις Ευρωεκλογές του 2004, έφτασε στο 7% στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015. Στη Γαλλία οι ακροδεξιοί έχουν το 34%, στην Αυστρία το 46%, στη Γερμανία το 13%, στην Ολλανδία το 21% και για να μην σας κουράζω, διψήφια νούμερα έχουν σήμερα τα φασιστικά κόμματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Όσον αφορά τους δανειστές μας και τότε, όπως και σήμερα δείχνουν πάντα το ίδιο σκληρό και ανάλγητο προσωπείο τους. Δεν ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη και την οικονομική δυνατότητα της χώρας, ούτε και για την επιβίωση του πληθυσμού, αλλά πάντα ζητούν πολλά περισσότερα απ’ όσα μπορεί να δώσει η χώρα μας. Διαπραγματευτές ήσαν τότε από τη μία οι Γάλλοι, Βέλγοι και Ελβετοί και από την άλλη οι Άγγλοι ομολογιούχοι και η Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών. Σήμερα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου πίσω της κρύβεται το φάντασμα του εμονικού γερμανού Βόλφαν Σόιμπλε και των διαδόχων του και από την άλλη μεριά το ΔΝΤ.

Και τότε διαρκώς ναυαγούσαν οι συνεννοήσεις με τους ξένους ομολογιούχους, αφού έβαζαν συνεχώς νέους όρους και προσκόμματα. Το 1933, αν και η Ελλάδα «επέδειξε μέχρι τούδε όλην την καλήν πίστιν καταβάλλουσα εις χρυσόν, καθ’ ην εποχήν άλλαι χώραι ανέστειλαν εξ ολοκλήρου τας δανειακάς των υποχρεώσεις»[1], εν τούτοις οι Γάλλοι, Βέλγοι και Ελβετοί  κρατούσαν επιφυλάξεις σχετικά με το νόμισμα με το οποίο θα γινόταν η πληρωμή του συμφωνηθέντος ποσοστού των τοκομεριδίων των Ελληνικών δανείων,[2] ενώ «ταυτοχρόνως αντηλλάγησαν σκέψεις διά την ρύθμισιν του ζητήματος των τόκων των ιδιωτικών εξωτερικών χρεών, των μη ηγγυημένων υπό του Ελληνικού Δημοσίου».[3]

Σήμερα οι κυβερνώντες μας τα ιδιωτικά χρέη των τραπεζών, με το πρόσχημα αυτές να μην καταρρεύσουν, τα φόρτωσαν όλα στις πλάτες του Ελληνικού Λαού και έτσι φούντωσε το εθνικό μας χρέος, με όλα τα δεινά που αυτό επιφέρει στους ιθαγενείς αυτής της χώρας.

Όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες του 1936, οι Άγγλοι ομολογιούχοι «μη έχοντες εμπιστοσύνην εις την νομισματικήν σταθερότηταν των Ευρωπαϊκών χωρών, επρότειναν στην Ελληνική αντιπροσωπεία να δώσει το 40% για την εξυπηρέτηση του δημόσιου εξωτερικού χρέους και ζήτησαν όπως εγκαταστήσουν ίδιον παρατηρητήν προς παρακολούθησιν της εκτελέσεως του προϋπολογισμού, ισχυρίσθησαν δε ότι τινές δαπάναι από τας αναγραφείσας εις τον προϋπολογισμόν δύνανται να περικοπούν. Η Εθνική αντιπροσωπεία απέκρουσε την άποψιν ταύτην, η οποία απετέλει ουσιαστικώς και νέον οικονομικόν έλεγχον διά τον τόπον και τον οποίον ο Ελληνικός λαός δεν θα ηδύνατο να ανεχθή...».[4]

Από αυτό το δημοσίευμα βλέπουμε πολλά. Ότι οι δανειστές εκτός από τις συνεχείς νέες απαιτήσεις τους, είχαν και την αξίωση για εγκατάσταση δικού τους παρατηρητή στο Υπουργείο Οικονομικών, κάτι που η τότε Κυβέρνηση δεν δέχθηκε σε αντίθεση με τις σημερινές. Θυμηθείτε στις μέρες μας την περίφημη Task Force, η οποία με την αμφίεση των τεχνοκρατών μάς έφερε τους Γάλλους που εγκαταστάθηκαν στα Υπουργεία Οικονομικών και Υγείας τάχα για να δώσουν τεχνογνωσία, τους Γερμανούς κομισάριους Ράινχεμπαχ, Μαζούχ, Μορς, Βάγκνερ, Μπάστιαν, στα Υπουργεία Εσωτερικών και Δημοσίων Έργων, τους Ολλανδούς, Αυστριακούς και άλλους που αλωνίζουν την Ελλάδα ζητώντας χιλιάδες απολύσεις, απάνθρωπες περικοπές στις δαπάνες για την κοινωνική πρόνοια και την υγεία και ανατροπές σε όσα εργασιακά δικαιώματα είχαν απομείνει από την λαίλαπα των μνημονίων, κλείνοντας παράλληλα επωφελείς συμφωνίες για τους επιχειρηματίες των χωρών τους.

Αλλά και τα κλιμάκια του ΔΝΤ με τους περίφημους Τόμσεν και Βελκουλέσκου που έκαναν φύλλο και φτερό τον κρατικό προϋπολογισμό, γνωρίζοντας μέχρις τελευταίου λεπτού την οικονομική δυνατότητα της χώρας μας με αποτέλεσμα να γινόμαστε υποχείριο σε φιλικά, αλλά κυρίως, σε εχθρικά κράτη, όπως η Τουρκία, με τις καθημερινές δεκάδες παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου μας και η οποία ζητά εν έτη 2018 την επαναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923!!, ή την Αλβανία ή τα Σκόπια που συνεχώς περιγελούν την …«ισχυρή Ευρωπαϊκή Ελλάδα»!

Με την είσοδο της Ελλάδας στο Ευρώ, γνωρίζουμε ότι καταργήθηκε η έκδοση χρήματος από το Εθνικό Νομισματοκοπείο (εκτός των κερμάτων) και όλα τα χαρτονομίσματα μάς έρχονται από τις Βρυξέλες. Έτσι οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν επακριβώς πόσα χρήματα έχουν διατεθεί στην Ελλάδα και πόσα είναι κατατεθειμένα στις τράπεζες ώστε να μπορούν να υπολογίζουν πόσα χρήματα έχει φυλάξει ο λαός κάτω από τα …κρεβάτια και μέσα στα στρώματα. Τη μακρινή όμως περίοδο του Μεσοπολέμου οι δανειστές δεν είχαν φτάσει σε τέτοια επίπεδα τελειότητας. Έτσι έμμεσα έπρεπε να υπολογίσουν τι έκρυβε ο απλός λαός. Να τι μας λέει το δημοσίευμα του 1933: «Η Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών επί της οικονομικής καταστάσεως παρετήρησεν ηυξημένας εισαγωγάς σίτου και δημητριακών καίτοι εφέτος η εσοδεία μας υπήρξεν αρίστη και εξέφρασεν την απορίαν της και την υπόνοιαν ότι παρά την συναλλαγματικήν στενοχωρίαν της χώρας, χορηγείται περισσότερον του πρέποντος συνάλλαγμα διά σιτηρά». Ο Έλληνας διαπραγματευτής τότε «απαντών είπεν ότι ο γεωργικός πληθυσμός απέκρυψε μέρος της εσοδείας του εκ φόβου ότι η χώρα θα ευρεθή εις δυσκολίαν εισαγωγής σίτου».[5]

Όπως όλοι γνωρίζουν, η κρίση τόσο του 1929 όσο και του 2009 είχε άμεσες επιπτώσεις στο Χρηματιστήριο. «Το κύμα της υποτιμήσεως δεν παρέσυρεν τας μετοχάς της Καπνοβιομηχανίας και Τραπέζης Καραβασίλη, αίτινες έμειναν ακλόνητοι εις τον χρηματιστηριακόν σάλον», μας πληροφορεί το δημοσίευμα του 1931,[6] σε αντίθεση με σήμερα όπου οι μετοχές όλων των Ελληνικών Τραπεζών καταποντίστηκαν, με αποτέλεσμα άλλες να κλείσουν και άλλες να συγχωνευτούν. Το κυριότερο όμως είναι ότι πέρασαν οι μετοχές στα χέρια ξένων αντί πινακίου φακής. Να μην ξεχνάμε ότι προ κρίσεως η μετοχή της Εθνικής Τράπεζας άξιζε 45 € και κατρακύλησε στα 2 λεπτά!!, οπότε οι ξένοι οίκοι την πήραν σχεδόν δωρεάν.

Ας έλθουμε στην καθημερινότητα των πολιτών και πώς αντιμετώπισε την κατάσταση το Κράτος. Βέβαια την εποχή εκείνη κανένας Πάγκαλος δεν είπε το αμίμητο «μαζί τα φάγαμε», αλλά τα μέτρα που πάρθηκαν τότε είναι ίδια με τα σημερινά, καθώς ο λογαριασμός έπεσε στις πλάτες του λαού. Ποιο συγκεκριμένα:

«Ο Λαός δούλος του Κράτους και των παρασίτων του Δημοσίου Ταμείου», ήταν ο τίτλος εκτενούς άρθρου που δημοσιεύθηκε το Δεκέμβριο του 1934. Και συνεχίζει:

«Ο Ελληνικός λαός ο οποίος ειρωνικώς καλείται κυρίαρχος, δεν είναι άλλο παρά είλως, παρά δούλος του Κράτους, δούλος των κηφήνων, οι οποίοι απομυζούν τον κρατικόν προϋπολογισμόν. Αι μεγάλαι λαϊκαί μάζαι είναι υποχρεωμέναι να δουλεύουν, να πεινούν, να δυστυχούν διά να τρέφωνται εκ του ιδρώτος των, εκ των υστερημάτων οι ευνοούμενοι του Κράτους, οι λυμεώνες, δηλαδή οι καταστροφείς του δημοσίου ταμείου. Ελάβομεν αφορμήν εις τας παρατηρήσεις ταύτας εκ του βαρυτάτου φόρου του δημοσίου, εις τον οποίον υποβάλλονται οι καταναλωταί ηλεκτρικού ρεύματος, φωτισμού και κινήσεως. Ο φόρος ούτος ανέρχεται εις 20%. Λαμβανομένου δε υπ’ όψιν ότι οι καταναλωταί υποβάλλονται εις ομοίαν φορολογίαν και ως δημόται διά τον δημοτικόν ή κοινοτικόν φωτισμόν, έπεται ότι οι ραγιάδες ούτοι πληρώνουν δημόσιον φόρον 40%.

Παρομοία φορολογία μαστίζει τας λαϊκάς τάξεις εις πάσαν κίνησιν της ατομικής ζωής. Το Κράτος διά να καλύψη τας ανάγκας τας οποίας δημιουργεί η σπατάλη, η ασωτία, η διασπάθισις του δημοσίου χρήματος, εις θεραπείαν προσωπικών συμφερόντων, επιβάλλει κατά συχνά χρονικά διαστήματα και ανά μίαν νέαν φορολογίαν. Η Βουλή ψηφίζει, ή μάλλον η Κυβέρνησις ψηφίζει εν απουσία της Βουλής φορολογικούς νόμους τους οποίους επιβάλλουν επί των εξηντλημένων ώμων του Ελληνικού λαού, όστις μετεβλήθη εις υποζύγιον.

Αλλά οι φόροι ούτοι δεν φαίνονται ατυχώς. Φόρους εννοεί ο λαός μόνον εκείνους τους οποίους καταβάλλει εις τον εισπράκτορα και τον χωροφύλακα. Αλλ’ αυτοί οι άμεσοι φόροι είναι εν πολλοστημόριον των εμμέσων φόρων, τους οποίους συνεισφέρει ο λαός εις όλα τα είδη ανεξαιρέτως. Εάν δεν υπήρχον οι φόροι ούτοι, αι λαϊκαί τάξεις θα ήσαν ευτυχείς, ενώ τώρα είναι δυστυχείς, δυστυχέστατοι.

Και η φορομανία αύτη θα εξακολουθήση εφ’ όσον θα υπάρχουν πολίται βαστάζοντες τα αφόρητα φορολογικά βάρη, εφ’ όσον δεν εξεγείρονται κατά του Κράτους, το οποίον τους μετέρχεται ως είλωτας, κατά των παρασίτων, οι οποίοι απομυζώσι το αίμα των».[7]

Δε νομίζω ότι χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση, ούτε και συσχέτιση με τα σημερινά. Είναι προφανής η ομοιότητα των μέτρων που πάρθηκαν τότε και παίρνονται και τώρα εις βάρος του ελληνικού λαού για να καλυφθούν ελλείμματα που δημιούργησαν παράσιτα που απομυζούν από το αίμα του.

Και συνεχίζουμε με τα αντιλαϊκά μέτρα. Τότε είχαμε περικοπές μισθών – για συντάξεις δεν γίνεται λόγος, καθόσον λίγα ήταν τα κλαδικά ταμεία, ελάχιστοι οι συνταξιούχοι, άρα αμελητέοι και δεν αναφέρονται. Με Κυβερνητικές διαρροές, τον Ιανουάριο του 1933, διαψεύδονται ως «ανακριβή τα γραφόμενα και διαδιδόμενα ότι δήθεν η Κυβέρνησις έχει υπ’ όψιν της να περικόψει μετεκλογικώς τους μισθούς των υπαλλήλων κατά 7%. Η Κυβέρνησις ούτε καν εσκέφθη να θίξη τους υπαλληλικούς μισθούς. Τα γραφόμενα αποβλέπουν καθαρώς εις αντιπολιτευτικούς σκοπούς».[8]

Είναι η γνωστή συνταγή των διαψεύσεων που ακολουθούν όλοι όσοι είναι στην εξουσία. Τον Σεπτέμβριο του 1933, κατηρτίσθη νομοσχέδιο για τους Δημοσίους Υπαλλήλους όπου αναστέλλετο επί μίαν διετίαν το δικαίωμα της παροχής αυξήσεως του μισθού, όταν ο υπάλληλος προάγεται σε ανώτερο βαθμό.[9] Το ίδιο συνέβη και στην τωρινή κρίση, καθώς από τον Ιούλιο του 2011 δεν γίνονται προαγωγές των Δημοσίων Υπαλλήλων από τα Υπηρεσιακά τους Συμβούλια και όλες οι προαγωγές είναι «κατ’ ανάθεσιν».

Και επειδή μιλάμε για γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας, τα μέτρα δεν σταμάτησαν εδώ. Εφαρμόζονταν, όπως και σήμερα, λίγα-λίγα και με δόσεις. Το 1935 η Κυβέρνηση αποφασίζει την άρση της μονιμότητας των Δημοσίων Υπαλλήλων, τη διάλυση των δημοσιοϋπαλληλικών οργανώσεων και την περικοπή των μισθών κατά 4%. Η «Πανυπαλληλική Επιτροπή των Πατρών» απέστειλε στην Κυβέρνηση το ακόλουθο τηλεγράφημα διαμαρτυρίας:

«Εξ ονόματος αγωνιώντος υπαλληλικού κόσμου Πατρών, παρακαλούμεν την σεβαστήν Κυβέρνησιν όπως αναλογισθή αδιέξοδον εις ό περιέλθωσιν εις ουδέν πταίσαντες απολυθησόμενοι δημόσιοι υπάλληλοι. Ενούντες φωνήν μας Κεντρικήν Πανυπαλληλικήν Επιτροπήν και συμβούλια τέως οργανώσεων, παρακαλούμεν αναθεωρηθή απόφασις άρσεως μονιμότητος, αποτελούσα εφιαλτικόν προηγούμενον δημοσίων υπαλλήλων και εξαρθρωτικόν πλήγμα δημοσίων υπηρεσιών».[10]

Και συνεχίζουμε πάνω στο θέμα αυτό. Τους απολυμένους δημοσίους υπαλλήλους η επόμενη Κυβέρνηση τους επανέφερε στις θέσεις τους! Διαβάζουμε: «Το συσταθέν δυνάμει συντακτικής πράξεως περί επαναφοράς των εκκαθαρισθέντων υπαλλήλων συμβούλιον, εγνωμοδότησεν υπέρ της επαναφοράς όλων των υπαλλήλων του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας».[11]

«Δι’ ετέρας επίσης διατάξεως προβλέπεται ότι οι επαναφερόμενοι υπάλληλοι δεν δύνανται να εγείρωσιν ουδεμίαν αξίωσιν αποζημιώσεως διά τους μήνας καθ’ ους ευρίσκοντο μακράν της υπηρεσίας».[12]

Συσχετίστε λοιπόν τις απολύσεις των Δημοσίων Υπαλλήλων του 1935 με αυτές που έκανε η μνημονιακή Κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά με χιλιάδες απολυμένους σε όλη την δημόσια διοίκηση, καταργώντας πολλές δημόσιες υπηρεσίες και οργανικές θέσεις, όπως και την επαναφορά των απολυμένων από την επόμενη Κυβέρνηση Τσίπρα. Σας θυμίζω χαρακτηριστικά τις περίφημες καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών, τους καθηγητές των Τεχνικών Σχολών και όχι μόνο.

Οι συνθήκες της εποχής της οικονομικής κρίσης του ’29 ενίσχυσαν το συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο φούντωσε και προστάτευσε τους εργαζόμενους και το λαό από τις αυθαιρεσίες των τραπεζιτών, των τοκογλύφων αλλά και της κεντρικής διοίκησης.

Στη σημερινή κρίση το σύστημα δούλεψε ώστε από την αρχή να δυσφημίσει και να απαξιώσει το συνδικαλιστικό κίνημα, με αποτέλεσμα να το καταστήσει ακίνδυνο για τα συμφέροντά του και ανίκανο να κηρύξει έστω και μία μεγάλη πανελλαδική απεργία. Η σημερινή -τύποις αριστερή- κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αφαιρέσει και τα υπολείμματα των συνδικαλιστικών νόμων, με κορυφαία την υιοθέτηση της οδηγίας των δανειστών για κήρυξη απεργίας με το 50% +1 των εργαζομένων. Αυτό μπορεί να ακούγεται λογικό, στην πράξη όμως είναι σχεδόν αδύνατον να εφαρμοστεί, όπως για παράδειγμα στα Νοσοκομεία, όπου υπάρχουν 3 βάρδιες με πάνω από 1.000 εργαζόμενους όλων των κατηγοριών: διοικητικό, νοσηλευτικό, παραϊατρικό και τεχνικό προσωπικό. Ούτε ως όνειρο είναι δυνατόν να συγκεντρωθούν 501 εργαζόμενοι για να πάρουν απόφαση -χρειάζεται ένα γήπεδο για να τους βάλεις-, αλλά ούτε μπορούν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους λόγω της ειδικής εργασίας τους και του κινδύνου να χαθούν ανθρώπινες ζωές.

Να λοιπόν γιατί σήμερα έχουν αποδυναμώσει το συνδικαλιστικό κίνημα ώστε να έχουν μία φωνή αντίδρασης λιγότερη και οι εργαζόμενοι να υποτάσσονται στις επιλογές της Κυβέρνησης.

Στον χώρο των ιδιωτικών υπαλλήλων υπήρχε και τότε η ίδια ανασφάλεια, αφού οι εργαζόμενοι δεν προστατεύονταν και ήσαν έρμαιο των διαθέσεων των εργοδοτών, οι οποίοι βρήκαν ευκαιρία να καταστρατηγήσουν τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Έτσι, το 1936 «Εις το Υπουργείον Εργασίας καταφθάνουν τηλεγραφήματα εκ πολλών περιφερειών καθ’ ας αι εταιρίαι, βιομηχανίαι και λοιποί οργανισμοί απολύουν το προσωπικόν των, προκειμένου, ως ελπίζουν, ν’ αποφύγουν τας υποχρεώσεις εκ της εφαρμογής των Συλλογικών Συμβάσεων».[13]

 «Από το Υφυπουργείον Εθνικής Οικονομίας ανεφέρθη ότι εις την Λάρισα οι εργοδόται απολύουν αθρόως τους εργάτας με πρόφασιν ότι είναι κομμουνισταί και ότι θα τους αντικαταστήσουν με άλλους συντηρητικούς εργάτας. Ο Νομάρχης Λαρίσης παρέσχε την διαβεβαίωσιν ότι οι απολυθέντες δεν είναι κομμουνισταί, αλλ’ ότι οι εργοδόται προφανώς διά να αποφύγουν την εφαρμογήν των συλλογικών συμβάσεων τους απολύουν».[14]

Για τις απολύσεις του 1936 αλλά και σήμερα, αφορμή ήταν και είναι η εφαρμογή των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, καθώς αυτές βάζουν μια τάξη στην εργοδοτική ασυδοσία και έτσι προστατεύονται οι εργαζόμενοι. Είμαστε μάρτυρες του λυσσαλέου αγώνα που κάνει το ΔΝΤ για την κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, ώστε να μην μπορεί να προστατευθεί ο εργαζόμενος και να αμείβεται με μισθούς Βουλγαρίας και Ζιμπάμπουε προς όφελος των εργοδοτών και ιδίως των πολυεθνικών.

Το επόμενο βήμα ήταν η επιβολή νέων φορολογιών. Φόρος ενός δισεκατομμυρίου δραχμών είναι μία από τις πολλές φορολογικές επιβαρύνσεις που το 1933 το Υπουργείο Οικονομικών όρισε για να μαζέψει από το λαό ώστε να δοθεί ως αποπληρωμή στους δανειστές. Και επειδή και μόνο το άκουσμα της λέξης «φορολογία» προκαλεί ανατριχίλες, η Κυβέρνηση κατά την προσφιλή της τακτική «διέψευδε τα περί επιβολής νέων φορολογιών».[15]

Όμως όσες διαψεύσεις και να γίνονται, η πραγματικότητα είναι μία: ότι πρέπει να συγκεντρωθούν τα χρήματα που έχουν προϋπολογιστεί, έστω με αντιδημοφιλείς τρόπους. Τα μέσα τα γνωρίζουμε: Είναι η πίεση των οφειλετών, η φυλάκισή τους, ο πλειστηριασμός και η κατάσχεση της περιουσίας τους. «Διά χρέη εις τας φυλακάς κρατείται από πολλών ημερών είς τελείως άπορος διά χρέος προς το Δημόσιον 400 δραχμών! Βεβαίως δεν είναι ο μόνος άπορος εις τας φυλακάς ταύτας. Κρατούνται και πολλοί άλλοι. Αλλά τι έχει να οφεληθή εκ των συλλήψεων τούτων;»[16], ρωτούσε το δημοσίευμα του 1931. Μα είναι απλό: Έδινε το μήνυμα και στους άλλους ότι αν δεν πληρώσουν, εκεί θα καταλήξουν. Στις μέρες μας ο νομοθέτης δεν βάζει στη φυλακή τους μικροοφειλέτες, όχι από συμπόνια, αλλά γιατί αυτές έχουν ήδη γεμίσει από την καλπάζουσα εγκληματικότητα και από τους πολλούς μεγαλοοφειλέτες που χρωστούν στο Δημόσιο πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια ευρώ.

Και τότε άνθισε η τοκογλυφία (η τραπεζική και η ιδιωτική) με όλα τα δεινά που τη συνοδεύουν: κατασχέσεις, προσωποκρατήσεις, πλειστηριασμοί κ.λπ. με αποτέλεσμα την αναδιανομή της ιδιωτικής περιουσίας – όπως γίνεται και στις μέρες μας.

Και η σύμπτωση στα μέτρα που ελήφθησαν στις κρίσεις του 1929 και του 2009 συνεχίζεται. «Κατόπιν των πληροφοριών περί επιβολής νέας φορολογίας επί των κτηματιών, συνήλθε το Δ.Σ. της Ενώσεως Κτηματιών και απέστειλεν έντονον τηλεγράφημα εις τους κ.κ. Πρωθυπουργόν και Υπουργόν Οικονομικών διά του οποίου διεκτραγωδείται η οικτρά οικονομική κατάστασις του φορολογουμένου κτηματικού κόσμου απειλουμένου καθημερινώς διά προσωποκρατήσεων, κατασχέσεων κ.λπ. Τέλος εκφράζεται η ελπίς ότι η Κυβέρνησις δεν θα θελήση να επιβάλη νέαν φορολογίαν επί των οικοδομών»[17].

Να και ο περίφημος ΕΝΦΙΑ, η φορολογία επί των οικοδομών που νομίζουμε ότι είναι μια σημερινή εφεύρεση. Όπως και η φορολογία των αγροτών που και αυτοί σήμερα φορολογούνται επί των καθαρών κερδών στα παραγόμενα προϊόντα τους.

Για να αυξήσει τα έσοδά του το Υπουργείο Οικονομικών, το 1936 «αύξησε τα αντιγραφικά δικαιώματα, τα καταβαλλόμενα διά την έκδοσιν αντιγράφων ποινικών, πολιτικών κ.λπ. αποφάσεων... Ούτω τα αντιγραφικά δικαιώματα τα περιερχόμενα εις το Δημόσιον, εδιπλασιάσθησαν».[18]

Όσοι από τους ακροατές μας ανήκουν στον νομικό κλάδο, γνωρίζουν ότι και στις μνημονιακές μέρες μας παρόμοιες αυξήσεις στα δικαστικά τέλη έχουν ήδη γίνει.

Γνωρίζουμε ότι φορολογείται ό,τι περπατάει και ό,τι κινείται. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’30, φορολογία είχε επιβληθεί «εις τους κατόχους αυτοκινήτων, βενζινοκινήτων και ποδηλάτων»[19] και μάλιστα είχαν τοποθετηθεί εισπράκτορες στους δρόμους απ’ όπου θα εισέρχονταν τα τροχοφόρα στις πόλεις. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν και τα κάρα, ενώ στη δικαιοδοσία των εισπρακτόρων ήταν και η φορολόγηση των ζώων που εισέρχονταν στην πόλη προς πώληση.

Ενδιαφέρον έχει να δούμε πώς ο ενοικιαστής του φόρου της ρητίνης έλυσε το πρόβλημα της μη πληρωμής του: «Ειδοποιούνται οι οδηγοί των τροχοφόρων των μεταφερόντων ρητίνην, ότι παρά την γέφυραν Λεστενίτσης (είναι μια γέφυρα κοντά στο χωριό Νεράιδα Ηλείας, πλησίον στο Γούμερο), θα τίθεται διάφραγμα εξ αλύσσης κατά την ώραν της διελεύσεως των οχημάτων ίνα σταματούν. Εις την ενέργειαν ταύτην προβαίνομεν επειδή πολλά αυτοκίνητα μεταφέροντα λαθραίως ρητίνην, διέρχονται χωρίς να σταματούν παρά την απαγορευτικήν διαταγήν του Δασαρχείου».[20]

Αποτέλεσμα όλων αυτών των φοροληστειών ήταν ο λαός να πεινάσει. Δεν ξέρω αν ο συντάκτης της εφημερίδας το έγραψε ως ευφυολόγημα, ή αν μπέρδεψε την πείνα με τη νηστεία, πάντως το δημοσίευμα έχει τον τίτλο: «Ο Ελληνικός λαός νηστεύει: Αθήναι. Κατά τα συγκεντρωθέντα υπό της Γενικής Στατιστικής Υπηρεσίας αποτελέσματα, ο τιμάριθμος του κόστους της ζωής, κατά τον Ιούνιο μήνα, κατήλθε κατά 5 μονάδες. Η πτώσις αύτη οφείλεται εις τον υποσιτισμόν του Ελληνικού λαού».[21]

Για ακούστε και το εξής εκπληκτικό. Το 1936 «Ήρχισεν η πώλησις του μπαγιάτικου άρτου. Από της χθες ήρχισεν η πώλησις άρτου παρασκευαζομένου εκ της προγενεστέρας ημέρας»[22]. Αυτό το δημοσίευμα δε μας θυμίζει το σχετικά πρόσφατο νομοθέτημα με το οποίο επιτράπηκε η πώληση από τα Σούπερ Μάρκετ προϊόντων κοντά στη λήξη ή και ληγμένων, με κίνητρο την χαμηλότερη τιμή τους;

Με τίτλο: «Η λαϊκή πείνα και δυστυχία», ο συντάκτης της επιστολής μεταξύ των άλλων αναφέρει: «…Δεν γράφω ψέματα όταν λέγω ότι πολλοί αστοί με παραγωγήν ικανήν σταφίδος στερούνται ψωμιού, του αρτοπώλου αρνουμένου να τοις δώση πίστωσιν 2 οκάδων άρτου! Ότι πολλοί συμπολίται μου, παρά το γηραιόν της ηλικίας των, εδέησε να μάθουν τα "κατσάβραχα" της περιφερείας απ’ το φοροκυνηγητό. Ότι οι έμποροι έκρυψαν τα λάδια διά να …βυζάξουν πιο πολύ τον ιδρώτα της φτωχολογιάς. Ότι η τοκοφλυφία οργιάζει εν τη περιφερεία μας κατά τον πλέον κατάπτυστον όσον και λωποδυτικόν τρόπον».[23]

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της πείνας και για να προλάβουν, όπως και σήμερα, μια πιθανή εξέγερση των πεινασμένων, η Πολιτεία αποφάσισε τη λειτουργία λαϊκών συσσιτίων. Σε δημοσίευμα του 1936 διαβάζουμε: «Χθες εις την Νομαρχίαν ελήφθη επείγον τηλεγράφημα του υπουργού των Εσωτερικών, διά του οποίου κοινοποιεί την απόφασιν της Κυβερνήσεως περί ιδρύσεως και λειτουργίας λαϊκών συσσιτίων εις τας πρωτευούσας των Νομών. Ερωτάται ο κ. Νομάρχης εάν διατίθεται ο δήμος και οι εύποροι κάτοικοι της πόλεως να εξασφαλίσωσι δι’ εισφορών το ήμισυ του απαιτηθησομένου ποσού διά την λειτουργίαν των συσσιτίων, γνωστού όντως ότι το άλλο ήμισυ θα καταβάλη το Κράτος. Τα συσσίτια ταύτα θα λειτουργήσουν υπέρ των μαθητών, των ανέργων και των απόρων».[24]

Το μισό λοιπόν ποσό που απαιτείτο θα το έβαζαν οι «εύποροι πολίτες» και το άλλο μισό το Κράτος – το τότε Κράτος, διότι το σημερινό είναι μόνο για να παίρνει και την «Αλληλεγγύη» του στους πεινασμένους την έχει αφήσει στην Εκκλησία, στους Δήμους και στα …τηλεοπτικά κανάλια!!

Άλλο ένα μέτρο που εφαρμόστηκε τότε, παρόμοιο με τα σημερινά, ήταν η λειτουργία των Λαϊκών Δημοτικών Φαρμακείων, στα οποία «οι άποροι συμπολίται ημών να προσέρχονται δι’ ιατρικήν και φαρμακευτικήν περίθαλψιν δωρεάν, προσάγοντες βεβαίωσιν του εφημερίου της ενορίας των περί της απορίας αυτών, με την βεβαιότητα ότι θέλουσιν εξυπηρετηθή πλήρως».[25]

Σήμερα βέβαια δεν χρειάζεται βεβαίωση από τον εφημέριο για να εξετασθεί κάποιος συμπολίτης μας και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας υπάρχουν εθελοντές γιατροί και φαρμακοποιοί που παρέχουν δωρεάν τις υπηρεσίες τους. Στην Πάτρα έχουμε το Πολυιατρείο των Γιατρών του Κόσμου που λειτουργεί στην οδό Καποδιστρίου 92 & Παναχαϊκού.

Μην ξεχνάμε και τα ενεχυροδανειστήρια: «Ριχάρδος. Στα Ενεχυροδανειστήριά μας Αγοράζουμε τα Χρυσαφικά σας σε Τιμή Κοσμήματος & Όχι Απλώς σαν Χρυσό – Άμεσα Μετρητά», είναι μία από τις πολλές διαφημίσεις που όλο το διάστημα της κρίσης μας βομβαρδίζουν από τα ΜΜΕ. Το ίδιο συνέβη και από την αρχή της οικονομικής κρίσης του ’29, όπου και τότε οι μαυραγορίτες έσπευσαν να μαζέψουν όλο τον χρυσό που κυκλοφορούσε στη χώρα μας. Να τι έλεγε η διαφήμιση του 1933: «Αγοράζω Χρυσά Κοσμήματα – Αρχαία Νομίσματα – Αδάμαντας – Μπριγιάντ – Δακτυλιόλιθους πάσης αξίας, παντός είδους ωρολόγια, παλαιά ασήμια, παντός είδους παράσημα, νομίσματα ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ (Φοίνιξ) με τας ανωτέρας τιμάς όλων των άλλων καταστημάτων. Όστις μας πωλήσει το χρυσούν του ωρολόγιον, αναλαμβάνομεν την τοποθέτησιν της μηχανής του εις νικελένια κάσα. …».[26]

Πιστεύω να σας λύθηκε η απορία γιατί σήμερα τα ενεχυροδανειστήρια αγοράζουν σχεδόν αποκλειστικά μόνον χρυσαφικά, καθώς οι προκάτοχοί τους φρόντισαν να σαρώσουν ό,τι υπήρχε μέχρι τότε, από νομίσματα, διαμάντια, μπριγιάντ, μέχρι …παράσημα!

Απόρροια αυτής της τραγικής κατάστασης ήταν, και είναι δυστυχώς, οι πολλές αυτοκτονίες. Δεν γνωρίζω αν εκείνη την εποχή είχε επιβληθεί «σύσταση» προς τα ΜΜΕ να γράφουν μόνο για τις αυτοκτονίες που γίνονταν στην πόλη ή στην περιφέρειά τους και όχι σε όλη την Ελλάδα, ώστε να μην τρομάξει και εξεγερθεί ο πληθυσμός. Θα αναφέρω μερικές από αυτές που συνέβησαν τότε:

«Αυτοκτονία νέας εις τον Πειραιά.

Ηυτοκτόνησεν λαβούσα ισχυράν δόσιν δηλητηρίου η Μαρκέλλα Ζ. ετών 26. Η αυτοκτονήσασα ήτο κόρη του εν χρεωκοπία εργοστασιάρχου Ζ. Καίτοι δεν εγνώσθησαν οι λόγοι της αυτοκτονίας, πάντως ούτοι ωφείλοντο είτε εις την νευρασθένειαν, είτε εις τα οικονομικά ατυχήματα της οικογενείας».[27]

Άλλη: «Η αυτοκτονία του μεγαλοκτηματίου Θεμιστοκλή Δ.

Χθες ηυτοκτόνησεν βληθείς διά σφαίρας περιστρόφου εις την καρδιακή χώραν ο Θεμιστοκλής Δ. …Σε επιστολή του προς την αστυνομίαν γράφει τα εξής: "Απογοητευμένος τελείως από την ζωήν και μην ημπορώντας να εξυπηρετήσω το σπίτι μου αυτοκτονώ". Εις τας μετ’ αυτού συναναστροφάς εδείκνυτο μάλλον άθυμος και ωμίλει με απογοήτευσιν διά την εν γένει κατάστασιν, διά την οποίαν ουδαμόθεν έβλεπεν βελτίωσιν».[28]

Και μία ακόμα από τις πολλές που έχουν καταχωρηθεί στις εφημερίδες της εποχής. Με τίτλο: «Η τραγική αυτοκτονία ενός εμπόρου της Αμαλιάδος εις ξενοδοχείον των Πατρών», αναφέρεται ότι:

 …Εις την τσέπην του αυτόχειρος ευρέθη το σημείωμα: "Αυτό που έπαθα δεν είναι εμπορικόν ατύχημα, αλλά οργή καθαρά…».[29]

Στις μέρες μας δυστυχώς μετράμε πάνω από 15.000 αυτοκτονίες συμπατριωτών μας και τις προσπερνάμε με απάθεια, λες και δυστυχείς αυτοί δεν ήταν μέλη της κοινωνίας μας.

Όλα αυτά τα μέτρα και τότε και τώρα, οδήγησαν σε σημαντική μείωση του ελληνικού πληθυσμού. Στην κρίση του ’29 μεγάλο μέρος του εύρωστου ανδρικού πληθυσμού ξενιτεύτηκε ιδίως στην Αμερικανική Ήπειρο (ΗΠΑ, Καναδά, Βραζιλία, Αργεντινή κ.λπ.) και σε άλλες χώρες της υφηλίου. Οι μετανάστες αυτοί μετά την τακτοποίησή τους στις νέες τους πατρίδες, αναζήτησαν συζύγους και τις ήθελαν να είναι Ελληνίδες. Χιλιάδες ήταν τότε οι νύφες που εγκατέλειψαν οριστικά την Ελλάδα και ταξίδεψαν στην μακρινή ήπειρο για να παντρευτούν με έναν σύζυγο που δεν τον είχαν ποτέ γνωρίσει. Από δημοσιεύματα όσο και από τραγούδια της εποχής, μαθαίνουμε για τις καραβιές με τους «Αχέπηδες», όπως αποκαλούσαν τους Ελληνοαμερικάνους, που έρχονταν στην Πατρίδα για να γνωρίσουν νύφες και να τις παντρευτούν: «Ένας Αχέπης ήρχετο και χίλιες κοριτσίστικες καρδιές αδυνατούσαν από τους παλμούς και παρέλυον από την συγκίνηση και εύχονταν:

- Αχ, νάμουνα τυχερή να με έπαιρνε αυτός ο χρυσός άνθρωπος…»[30], έλεγαν για να αποφύγουν τη φτώχεια και τη μιζέρια.

Στην εφημερίδα «Πατρίς» το 1936 δημοσιεύεται η κίνηση του πληθυσμού της χώρας μας για τα δύο προηγούμενα χρόνια 1934 και 1935. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι το 1934 οι γάμοι ανήρχοντο σε  47.301, ενώ το 1935 μειώθηκαν σε 45.898. Την ίδια πτωτική πορεία είχαν και οι γεννήσεις που το 1934 ήσαν 208.929 και το 1935 έπεσαν στις 190.806.[31]

Την ίδια πτωτική φορά είχαν τα νούμερα και στην επόμενη κίνηση του πληθυσμού, το 1936, όπου οι γάμοι φαίνονται πολύ μειωμένοι και ανέρχονταν στον αριθμό των 32.078, έναντι 45.898 το 1935. Είναι νούμερα που και τότε τα είχαν δει και αξιολογήσει οι αρμόδιοι και για να δικαιολογήσουν την μείωση των γάμων έβαλαν ως σημείωση ότι: «Η επί το έλαττον διαφορά εξηγείται εκ του ότι κατά τα δίσεκτα έτη αποφεύγεται η τέλεσις γάμων!!».[32]

Σήμερα η νεολαία μας, η ελπίδα του έθνους μας, σε ποσοστό άνω του 70% θέλει να αναζητήσει εργασία στο εξωτερικό και ήδη, πάνω από μισό εκατομμύριο νέοι έχουν αφήσει την Ελλάδα και έχουν μεταναστεύσει για ένα καλύτερο μέλλον. Η διαφορά από τους παλιούς μετανάστες είναι ότι τότε ως εφόδιο είχαν μόνο την υγεία και τη σωματική τους διάπλαση, ενώ οι σημερινοί είναι η μορφωμένη γενιά της χώρας μας που την εγκαταλείπει, κάνοντας την αναγέννησή της ακόμα πιο δύσκολη. Η εφημερίδα «Καθημερινή» στις 4 Φεβρουαρίου του 2018 παρουσιάζει μελέτες στις οποίες αναφέρεται ότι η μεγάλη φυγή του έμψυχου επιστημονικού πλούτου της χώρας της έχει αφήσει ζημία άνω των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ.

 Έτσι, μόνον αυτά τα δύο αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης, η υπογεννητικότητα και η μετανάστευση, έχουν στερήσει από την πατρίδα μας πέραν της οικονομικής αιμορραγίας και από 4 γενιές Ελλήνων συρρικνώνοντάς την πληθυσμιακά. Ας μην ξεχνάμε ότι με στοιχεία Φεβρουαρίου 2018, μελέτη του ΙΟΒΕ αναφέρει ότι μειώθηκε για πρώτη φορά μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων.[33]

Όσο κι αν μας φαίνεται σήμερα αδιανόητο για μια χριστιανική χώρα, υπήρχαν πολλές παράνομες συμβιώσεις, όπως αναφέρουν σχετικά δημοσιεύματα της εποχής της περιόδου δικτατορίας του Μεταξά, που έγραφαν ότι: «…ατυχώς το πράγμα τούτο έχει λάβει έκτασιν μεταξύ των αγροτικών μας πληθυσμών και πρέπει να αντιμετωπισθή».[34]

Το θέμα μάλιστα ανάγκασε το Υπουργείο Δικαιοσύνης να στείλει «Εγκύκλιο προς τους Εισαγγελείς των δικαστηρίων του Κράτους περί εξακριβώσεως των λόγων των παρανόμων συμβιώσεων», στην οποίαν τόνιζε ότι «εκ των παρανόμων συμβιώσεων δύνανται να προέλθουν πλείστα άμεσα και έμμεσα ηθικά και πραγματικά κακά, τόσον διά τους παρανόμους συμβιούντας όσον και διά τα τέκνα αυτών, τα οποία εκτίθενται ούτως εις τον κίνδυνον της εγκαταλείψεως, εφ’ όσον οι ισχυρότεροι οικογενειακοί δεσμοί δεν εξασφαλίζουν την διαρκή φροντίδα των γονέων δι’ αυτά».[35]

Στις μέρες μας η παραδοσιακή οικογένεια βομβαρδίζεται με τα περίφημα «Σύμφωνα Συμβίωσης», τα εικονικά διαζύγια για φορολογικούς λόγους και για να παίρνουν κρατικά επιδόματα, τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, τα φεστιβάλ υπερηφάνειας όπως Πάτρας Pride κ.ά.

Με την κρίση βγήκαν στην επιφάνεια πολλές αυθαιρεσίες και σκάνδαλα. Το 1936 με τίτλο: «Οι ασύδοτοι άλλοτε οφειλέται του Δημοσίου Ταμείου εξαναγκάζονται και πληρώνουν σήμερον τα χρέη των», διαβάζουμε:

«…Καθημερινώς προσκαλούνται και δι’ αναγκαστικών ακόμη μέτρων να εξοφλήσωσι τα χρέη των και τας διαφόρους υποχρεώσεις των προς το δημόσιον ταμείον, οι ευνοούμενοι άλλοτε των κομματικών κυβερνήσεων, κατ’ αλληλέγγυον συναλλαγήν. Τοιουτοτρόπως παρουσιάζεται το φαινόμενον να πληρώνουν σήμερον άνθρωποι μεγαλόσχημοι και παράγοντες κομματικοί, τους οποίους επί κοινοβουλευτισμού έτρεμε να τους ειδοποιήση καν ο δημόσιος ταμίας και να τους πλησιάση ο εισπράκτωρ και ο χωροφύλαξ».[36]

Αλλά και σήμερα μήπως όλοι δεν είμαστε μάρτυρες των τεραστίων ποσών, αξίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ, που αρκετοί δανειολήπτες χρωστούν στις τράπεζες και στο δημόσιο; Μας κάνει εντύπωση το πώς γιγαντώθηκαν αυτά τα ποσά και το κυριότερο, πώς έπαιρναν φορολογική ενημερότητα όλοι αυτοί οι μεγαλοδανειολήπτες ενώ χρωστούσαν, κατά την λαϊκή έκφραση: «τα μαλλιά της κεφαλής τους»; Ερωτήματα όχι βέβαια αναπάντητα, αλλά ενταγμένα στον άκρατο κομματισμό που ευνοούσε τους ημετέρους, αλλά και στη διαφθορά και ατιμωρησία των δημοσίων λειτουργών.

Ποιος λογοδοτεί για τις κακές δημόσιες κατασκευές που τις πληρώνουν οι φορολογούμενοι δυο και τρεις φορές παραπάνω από το κανονικό; Η ίδια παλιά πονεμένη ιστορία. Με τίτλο «Κατέπεσεν ολόκληρος η νέα κατασκευασθείσα γέφυρα εν Πηνειΐα – Πώς διασπαθίζονται τα χρήματα εις τους φίλους του κόμματος» διαβάζουμε:

«Σιμόπουλο 20-12-34: Μετά λύπης μου σας αναγγέλλω ότι προχθές έσπασεν η γέφυρα αυτή που μας έκτισεν ο σταφιδοπατέρας κ. Στεφανόπουλος. Και τούτο διότι ήτο καλοκτισμένη και με την μικράν προχθεσινήν βροχήν παρεσύρθη όλη παρά του ρέματος, διότι το θεμέλιόν της ήτο μόλις 50 πόντους μέσα εις την γην. Όλοι μας οι Πηνειώται γελούμε αντί να κλαίμε με τα έργα του σταφιδοπατέρα…».[37]

Θέλετε να κάνουμε μια αναγωγή στο σήμερα; Νομίζω ότι είναι περιττό. Αρκεί να κοιτάξουμε γύρω μας και να δούμε το πιο απλό, πώς δηλαδή καλύπτεται μια φθορά στο οδόστρωμα. Φανταστείτε τι γίνεται στα μεγάλα έργα, όπως στη Μίνι Περιμετρική, που έχει κλείσει σχεδόν μια 20ετία και ακόμη να παραδοθεί.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα σκάνδαλα στις ένοπλες δυνάμεις και μάλιστα στο αμαρτωλό υπουργείο των Ναυτικών. Στις μέρες μας είναι τα περίφημα υποβρύχια που «γέρνουν» και οι πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία, ενώ το 1933 ήταν η πώληση ενός …αντιτορπιλικού μέσω μεσίτη φίλου του υπουργού![38]

Ένα άλλο μεγάλο θέμα είναι η λεγόμενη «αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας» με την πώληση όλων των επικερδών κομματιών της Ελλάδας, είτε αυτά λέγονται λιμάνια, είτε σιδηρόδρομος, είτε αεροδρόμια, είτε φιλέτα γης, είτε ελληνικός χρυσός και πάει λέγοντας. Και στην κρίση του Μεσοπολέμου, το 1936, είχαμε ακριβώς την ίδια τακτική, όπως την αξιοποίηση της πτώσης των νερών των ποταμών μας από Αμερικανικό όμιλο που ενδιαφερόταν για υδροηλεκτρικά εργοστάσια, γι’ αυτό «η Κυβέρνησις ήταν πρόθυμος να εξετάση ευμενώς πάσαν σοβαράν πρότασιν».[39]

Τότε εκποιήθηκε ολόκληρο το δάσος στο Ρουπάκι Αμαλιάδος: «Το δάσος Ρουπάκι υλοτομηθέν εκπλειστηριάζεται κατόπιν διαταγής του δημοσίου, αρπαζομένου παρά πλουσίων μεγαλεμπόρων μη εχόντων καμία σχέσιν προς το επάγγελμα του γεωργού. Διαμαρτυρόμεθα προς την σεβαστήν Κυβέρνησιν και κ.κ. πληρεξουσίους Ηλείας και αξιούμεν όπως δοθή εις τους ακτήμονας της περιφερείας»,[40] έλεγε τότε το δημοσίευμα.

Αναθεώρηση και τροποποίηση του Συντάγματος επεξεργαζόταν η υποεπιτροπή τον Ιούλιο του 1936[41] – κάτι που ουδέποτε πραγματοποιήθηκε λόγω της επελθούσης δικτατορίας του Μεταξά. Όπως αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος επιδιώκουν οι Κυβερνήσεις από το 2008 μέχρι σήμερα.

Προς εξοικονόμηση πόρων και ανθρώπινου δυναμικού έγιναν καταργήσεις και συγχωνεύσεις σχολείων όλων των βαθμίδων ακόμη και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Γνωστά είναι όλα όσα έχουν γίνει στις μέρες μας, αλλά άγνωστο είναι ότι το 1937 με το ΦΕΚ 235 Α΄/18-6-1937 καταργήθηκε η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών, στα κτίρια της οποίας θα στεγάζονταν πλέον οι κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας. Τα δε επιστημονικά όργανα της καταργούμενης Σχολής θα τα έπαιρνε το Γεωπονικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.

Μένοντας στην Παιδεία, διαβάζουμε σε δημοσίευμα του 1937 ότι «εξαιρετικήν εντύπωσιν θα προκαλέση ασφαλώς το γεγονός ότι ο νεαρός δημοδιδάσκαλος συμπολίτης μας υπηρέτησεν καθ’ όλον το λήξαν σχολικόν έτος αμισθί εις το Α΄ δημοτικόν της πόλεώς μας…».[42]

Θυμηθείτε ότι και στις μέρες μας παρόμοιες μεθόδους «δωρεάν διδασκαλίας» επεξεργάστηκε και το υπουργείο Παιδείας με το πρόσχημα ότι οι εκπαιδευτικοί που θα έκαναν δωρεάν μαθήματα σε σχολεία θα έπαιρναν περισσότερα μόρια για τον διορισμό τους. Μόνον όταν αντέδρασαν και το απέρριψαν οι εκπαιδευτικοί, το νομοσχέδιο δεν προχώρησε.

Προχώρησαν όμως τα «κοινωνικά ή λαϊκά φροντιστήρια», δηλαδή η δωρεάν φροντιστηριακή εκπαίδευση, συνήθως μέσα από τους Δήμους ή από εθελοντικές δράσεις δασκάλων και καθηγητών. Την περίοδο του Μεσοπολέμου τη δράση αυτή είχαν αναλάβει τα «Κυριακά Σχολεία»[43] και το Λύκειο των Ελληνίδων[44].

Το 1934 ανεστάλη το μέτρο της «Κυριακής Αργίας» στο Πύργο μετά από απόφαση του τότε υφυπουργού εθνικής Οικονομίας Στέφανου Στεφανόπουλου: «Το γεγονός πάντως γνωσθέν μεταξύ του εμπορικού κόσμου, επροκάλεσε κατάπληξιν καθόσον εκτός του ότι μία διαταγή υφυπουργού έρχεται ακυρούσα ολόκληρον διάταγμα, αφ’ ετέρου δε δεν καθίσταται δυνατόν να δοθή ένα τέρμα εις μίαν υπόθεσιν η οποία επί μήνας τώρα έχει αναστατώσει τον εμποροεπαγγελματικόν κόσμον».[45]

Άλλη μία ομοιότητα. Και στις μνημονιακές μέρες μας η Αργία της Κυριακής έχει πολλές φορές επιχειρηθεί να καταστρατηγηθεί τόσο από τα εγχώρια αρπαχτικά όσο και από τους δανειστές μας, Δ.Ν.Τ. και Ευρωπαϊκή Ένωση, καθόσον αποσκοπούν στο κέρδος και θεωρούν τους εργαζόμενους δούλους τους, χωρίς προσωπική ζωή και ανάγκες.

Θέμα απονομής της δικαιοσύνης είχε ανακύψει την ταραγμένη δεκαετία του ’30. Με τίτλο: «Η Δικαιοσύνη απονέμεται αμερολήπτως», ο συντάκτης του άρθρου σημειώνει: «…Πλην όμως, οι εχθροί της Δικαιοσύνης ενέτειναν την δράσιν των μέχρι τοιούτου σημείου, ώστε ο λαός να πιστεύει και σήμερον (1934!!!) και μετά τον πανηγυρικόν μάλιστα εορτασμόν της εκατονταετηρίδος των Δικαστηρίων, ότι η δικαιοσύνη ως θεά εξέλειπε και μόνον ως κομματική δύναμις ενεργεί. Ειδικώς δε εις την Ηλείαν κυριολεκτικώς οργιάζει η επιρροή της πολιτικής, ιδίως εις την δικαστικήν εξουσίαν…».[46]

Στο λεπτό αυτό ζήτημα του τρίτου ανεξάρτητου πυλώνα της Δημοκρατίας μας επιτρέψτε μου να κάνω σύγκριση μεταξύ της Δικαιοσύνης μιας μνημονιακής χώρας, της Πορτογαλίας και της δικής μας. Όταν στην Πορτογαλία οι δανειστές επέβαλλαν περικοπές μισθών και συντάξεων καθώς και άλλα μέτρα που έπλητταν το κοινωνικό σύνολο, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας έβγαλε απόφαση ότι τα μέτρα ήταν αντισυνταγματικά, υποχρεώνοντας την Κυβέρνηση να κάνει αλλού περικοπές. Στην Ελλάδα το Ανώτατο Δικαστήριο δέχθηκε ότι τα ίδια αυτά μέτρα είναι αναγκαία, αιτιολογώντας την απόφασή του «λόγω της κατάστασης που βρίσκεται η χώρα», αλλά ως «τυφλή» που είναι έβγαλε αντισυνταγματικές μόνον τις μειώσεις στις αποδοχές των Δικαστικών λειτουργών!! Μία τελευταία περικοπή των συντάξεων των δικαστικών την έβγαλε παράνομη το Μισθοδικείο την προηγούμενη Τετάρτη, 7 Μαρτίου 2018.[47]

Επί τροχάδην σημειώνω διάφορα κοινά των δύο περιόδων που εντόπισα, και τα οποία ίσως μερικοί να μην τα θεωρήσουν ότι είναι απότοκα της κρίσεως, αλλά ότι συμβαίνουν σε κάθε εποχή. Όπως η τοκογλυφία[48], το λαθρεμπόριο των ναρκωτικών[49], η πάσης φύσεως πλούσια εγκληματικότητα, η εφαρμογή της θερινής και χειμερινής ώρας[50], αλλά και η καύση των νεκρών, ένα θέμα που ανακινήθηκε το 1937 από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και ζητήθηκε να επεκταθεί και εδώ. Σχεδόν όλο το 1937 απασχόλησε την κοινή γνώμη με διάφορα δημοσιεύματα, όμως η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος έκλεισε οριστικά το θέμα καθώς «η καύσις των νεκρών αντίκειται εις το πνεύμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, δεδομένου ότι η ταφή αποτελεί μακροχρόνιον παράδοσιν διά την κατάργησιν της οποίας απαιτείται απόφασις Συνόδου όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών».[51] Θέμα καύσης των νεκρών ανακινείται και σήμερον, όπως και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Εξέγερση των Πατρινών είχαμε, όχι όμως κατά των αντιλαϊκών μέτρων που τόσα χρόνια τους είχαν επιβληθεί, αλλά κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας Πατρών. Όπως γνωρίζετε, πριν το 1958 οπότε η ΔΕΗ κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της Ελληνικής επικράτειας με ρεύμα, κάθε πόλη είχε τη δική της ηλεκτρική εταιρεία, η οποία χρέωνε διαφορετικά τους καταναλωτές της. Για παράδειγμα, η Ηλεκτρική Εταιρεία Πατρών χρέωνε 9 δραχμές την κιλοβατώρα, ενώ η αντίστοιχη του Πύργου τη χρέωνε με 13-15 δραχμές.

Το 1935, «Σύσσωμος ο λαός των Πατρών εξηγέρθη και εξεδήλωσε κατά τον πλέον έντονον και επιτακτικόν τρόπον την αποδοκιμασίαν και τον αποτροπιασμόν του κατά της υδροηλεκτρικής εταιρείας "Γλαύκος" διά τους βαρείς και καταθλιπτικούς όρους με τους οποίους παρέχει τον φωτισμόν της. Ο κόσμος της Πελοποννησιακής πρωτευούσης ηξίωσε με λιθοβολισμούς ακόμη των γραφείων της εταιρείας, όπως παύση αύτη καταθλίβουσα την πόλιν και συμμορφωθή επακριβώς το καταστατικόν και τας συμβάσεις μετά του Δήμου, τας υποχρεώσεις και τας απαιτήσεις της…».[52]

Αλλά όποιος έχει στα χέρια του τον διακόπτη, έχει και τη δύναμη να επιβάλλει και την τιμολογιακή πολιτική του. Οι Ηλεκτρικές Εταιρείες, ως ιδιωτικές, είχαν ιδρυθεί με σκοπό το κέρδος. Έτσι, η Ηλεκτρική Εταιρεία Αμαλιάδος με ανακοίνωσή της ειδοποιούσε τους καταναλωτές του ηλεκτρικού ρεύματος «τους έχοντας εκκρεμείς λογαριασμούς, όπως τακτοποιήσωσιν αυτούς μέχρι τέλους του μηνός, άλλως θέλει διακοπή ο ηλεκτροφωτισμός και ουδέν παράπονον θα δικαιολογείται».[53]

Την ίδια σκληρή στάση κρατά και σήμερα η ΔΕΗ, όταν κόβει το ρεύμα στους καταναλωτές που αδυνατούν να πληρώσουν, με αποτέλεσμα να μένουν στο σκοτάδι και να μην μπορούν ούτε να μαγειρέψουν σε κάποιο ηλεκτρικό σκεύος.

Κλείνοντας, ελπίζω να κατάφερα να κρατήσω το ενδιαφέρον σας κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν και συσχετίζοντας τα μέτρα που πάρθηκαν στην κρίση του 1929 με αυτά της οικονομικής κρίσης του 2009. Είδαμε ότι πολλά από αυτά που ζούμε εμείς σήμερα, έχουν ήδη εφαρμοστεί στους πατεράδες και στους παππούδες μας και ο λαός έχει πληρώσει πολύ ακριβά τα ίδια λάθη των κυβερνώντων του. Ας ελπίσουμε ότι όλα θα σταματήσουν εδώ και δεν θα επαναληφθεί η ιστορία της πτώχευσης του ’29 που τελείωσε με τον καταστροφικό Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σας Ευχαριστώ.

---

[1] «Πατρίς» Πύργου, 6-7-1933.

[2] «Πατρίς» Πύργου, 9-12-1933.

[3] «Πατρίς» Πύργου, 9-12-1933.

[4] «Πατρίς» Πύργου, 20-7-1936.

[5] «Πατρίς» Πύργου, 27-1-1933.

[6] «Πατρίς» Πύργου, 29-9-1931.

[7] «Πατρίς» Πύργου, 19-12-1934.

[8] «Πατρίς» Πύργου, 29-1-1933.

[9] «Πατρίς» Πύργου, 2-9-1933.

[10] «Νεολόγος» Πατρών, 22-5-1935.

[11] «Πατρίς» Πύργου, 11-2-1936.

[12] «Νεολόγος» Πατρών, 8-1-1936.

[13] «Πατρίς» Πύργου, 3-9-1936.

[14] «Πατρίς» Πύργου, 2-9-1936.

[15] «Πατρίς» Πύργου, 1-2-1933.

[16] «Πατρίς» Πύργου, 29-9-1931.

[17] «Νεολόγος» Πατρών, 24-12-1932.

[18] «Πατρίς» Πύργου, 9-7-1936.

[19] «Πατρίς» Πύργου, 11-10-1937.

[20] «Πατρίς» Πύργου, 31-8-1935.

[21] «Πατρίς» Πύργου, 4-7-1936.

[22] «Πατρίς» Πύργου, 8-7-1936.

[23] «Πατρίς» Πύργου, 17-7-1936.

[24] «Πατρίς» Πύργου, 19-8-1936.

[25] «Πατρίς» Πύργου, 25-8-1936.

[26] «Πατρίς» Πύργου, 7-7-1933.

[27] «Πατρίς» Πύργου, 18-11-1933.

[28] «Πατρίς» Πύργου, 20-6-1933.

[29] «Πατρίς» Πύργου, 26-4-1935.

[30] «Πατρίς» Πύργου, 17-4-1936.

[31] «Πατρίς» Πύργου, 18-9-1936.

[32] «Πατρίς» Πύργου, 1-7-1937.

[33] «Ο Λόγος» Αθηνών, 28-2-2018.

[34] «Πατρίς» Πύργου, 24-11-1938.

[35] «Πατρίς» Πύργου, 20-11-1938.

[36] «Πατρίς» Πύργου, 6-10-1936.

[37] «Πατρίς» Πύργου, 22-12-1934.

[38] «Πατρίς» Πύργου, 2-2-1933.

[39] «Πατρίς» Πύργου, 20-6-1936.

[40] «Πατρίς» Πύργου, 11-2-1936.

[41] «Πατρίς» Πύργου, 28-7-1936.

[42] «Πατρίς» Πύργου, 4-7-1937.

[43] «Πατρίς» Πύργου, 15-11-1938.

[44] «Πατρίς» Πύργου, 17-11-1938.

[45] «Πατρίς» Πύργου, 12-12-1934.

[46] «Πατρίς» Πύργου, 12-12-1934.

[47] «Καθημερινή» Αθήνας, 8-3-2018.

[48] «Πατρίς» Πύργου, 5-6-1936.

[49] «Πατρίς» Πύργου, 11-2-1936.

[50] «Πατρίς» Πύργου, 6-7-1932.

[51] «Πατρίς» Πύργου, 14-10-1937.

[52] «Πατρίς» Πύργου, 30-1-1935.

[53] «Πατρίς» Πύργου, 21-8-1936.