ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "Η ΓΝΩΜΗ" ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ
ΦΥΛΛΟ 11-9-2021
Παρέα με την ποίηση
τότε και τώρα
από την Πάτρα
Επιμέλεια:ΣΩΤΗΡΗΣ Ι.ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Μέλος του Κύκλου Ποιητών
Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Χρίστου Λάσκαρη και Γαλάτειας Βέρρα
«ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ»
Δυο ποιητικές προσωπικότητες σε δυο διαφορετικές εποχές, σε δυο διαφορετικούς λογοτεχνικούς κοσµότοπους «Γενιές» µε συγκλίσεις και αποκλίσεις» Δυο δημιουργοί του Λόγου, εκ Πατρών ορμώμενοι και της Έκφρασης µε ένα –κοινό– πνεύμα ποίησης. Παρά τις εμφανείς ποιητικές τους ιδιαιτερότητες, είναι δυο άνθρωποι διαφορετικής γενιάς με πολλές ομοιότητες στη γραφή τους.
Ο Χρίστος Λάσκαρης
Θεωρείται ένας ποιητής, με σημαντική
συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης, που εκπροσωπεί και εντάσσεται σε μια Καβαφική τάση όπως ο ίδιος ομολογεί.
Η Γαλάτεια Βέρρα
ως νέα ποιήτρια εντάσσεται στους λογοτεχνικούς χώρους, ίδιους με αυτούς του Χρίστου Λάσκαρη εκπροσωπώντας και μια ποιο σουρεαλιστική πλευρά του λόγου.
Δυο ποιητές που η έκφρασή τους βρίσκεται στα δύο αντίθετα άκρα της ποιητικής έκφρασης της εποχής τους, σημειώνω δε πως ο Λάσκαρης είναι διανοητικός ποιητής.
Ανήκει, όσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο, σε μια κατηγορία που αυτός δημιούργησε, τονίζοντας ότι η διαφορετικότητά τους έγκειται στον τρόπο διαχείρισης της σκέψης ως παραγώγου ποιητικής συγκίνησης, ενώ η Γαλάτεια κινεί τη σκέψη της ποιητικά σε μια αποσυµπύκνωσή των λέξεων με ισχυρές αλληγορίες.
Ο συλλογισμός αυτός αποτελεί το εναρκτήριο ερέθισα της παρούσας μελέτης προκειμένου να διερευνηθούν συγκριτικά οι κοινές πτυχές της ποιητικής ταυτότητας των.
Ας δούμε όμως με ένα σύντομο βιογραφικό την ζωή των
ανθρώπων αυτών που τους γέννησε η πόλις των Πατρών.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΛΑΣΚΑΡΗΣ
Ποιητής της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς ήταν μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων ενώ ποιήματά του περιέχονται σε πολλές ανθολογίες και πολλά έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες όπως Γερμανικά, Ισπανικά, Πολωνικά, Πορτογαλικά κ.ά.
Γεννήθηκε το 1931 στο Χαβαρι της Ηλείας. Για την ζωή του
ελάχιστα πράγματα γνωρίζω. Σπούδασε παιδαγωγικά (Δάσκαλος)
που ουδέποτε άσκησε ποτέ το επάγγελμα αυτό το οποίο
σπούδασε. Έζησε όλη του την ζωή στην Πάτρα. Εργάστηκε στον
Ασφαλιστικό Οργανισμό Αστικών Λεωφορείων Πατρών.
Έχοντας στα χέρια μου ένα του βιβλίο (360 Σελίδων) Ανθολογία
εκδόσεων Γαβριηλίδη και διαβάζοντας το εντυπωσιάστηκα από την απλότητα της γραφής του. Στα περισσότερα ποιήματά του
καταφέρνει, να πει με ελάχιστα λόγια, πάρα πολλά…
Το 2007, τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο ποίησης «Καβάφης». από το Ινστιτούτο Μελετών Ανατολικής παράδοσης Μοχάμεντ Άλι του Καΐρου.
Παρ’ όλα αυτά παρέμεινε απλοϊκός, ένας ευσυνείδητος εργάτης του λόγου που εντάσσεται στην δεύτερη μεταπολεμική γενιά, που δεν ασχολήθηκε και δεν έγραψε ποτέ του κοινωνικοπολιτικό σχολιασμό. Δρόμο που ακολούθησαν οι περισσότεροι ποιητές της γενιάς του.
Το 1970 δημοσίευσε για πρώτη φορά την ποίησή του. Συγκεκριμένα στην ανθολογία νέων λογοτεχνών «Παρουσίες» (Αθήνα). Ο ποιητής μιλώντας για τους ποιητές που αγάπησε αλλά και επηρεάστηκε είχε πει «Ανήκω στην καβαφική ποίηση και την Παλατινή Ανθολογία. Και μ’ εκείνον που έχω κάποια συγγένεια και αγαπάω πολύ είναι ο Ουγκαρέτι, το ίδιο και ο Λι Μάστερς. Οπωσδήποτε μην παραλείψετε τον Καρυωτάκη».
Ο Θεσσαλονικιός ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλο, εκθείαζε την ποίηση του Χρίστου Λάσκαρη, εντάσσοντας την στον τρόπο γραφής με τον δικό του.
Ένα σπαρακτικό χαμόγελο ποίησης, σαρκώνεται αρκετές φορές στον στίχο. Ένα χαμόγελο στιγμιαίας ή συμπαντικής αποτύπωσης χρόνιων καταστάσεων της ζωής, που σε στιλ ειδησεογραφικής – ποιητικής –
κοινωνικής ανταπόκρισης, βγαίνουν στο φως, αποκρύπτοντας όμως επιμελώς (τις περισσότερες φορές) την φωτοποίηση της
αυτοβιογραφικής καταγραφής. Το μέγιστο σωστικό της ανταπόκρισης και της ποίησής του είναι η σποραδική κατατομή των στίχων του ποιήματος, που το αναδιατάσσουν στιχουργικά και ηχητικά, χωρίς να χάνει την ουσιωδέστερη ποιότητα του μηνύματος που εκφέρει.
Ποιήματα που για τον εξέχοντα αυτόν ποιητή ήταν και μετουσίωση της προσωπικής του κάθαρσης. Η Ποίηση του, του ελεύθερου στίχου που συγχρονίζεται με τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής. Ο ποιητής ενδεδυμένος, με ό,τι η Ζωή τον εμπεριέχει και τον εκπροσωπεί. Στον ευγενέστερο χρόνο της ποίησης, εναποθέτει τους αρμούς της καρδιάς του, κάνοντας το συναίσθημα, ένα ευρύτερο πεδίο ποιητικής ανταπόκρισης. Ειλικρινής-απλός-και περιεκτικός-κάνει την ποίησή του
ένα πολλαπλό οδοιπορικό-βιωματικής πορείας, που στοιχειοθετεί την προσωπική του απολαβή στα γεγονότα και την προσωπική του προμήθεια στη σιωπή, στις αγωνίες και στην αναμονή της ελπίδας που φέρει το καινούργιο της ζωής.
Πηγαίος και αυθόρμητος, με φανερή προσήλωση στη φύση και στο πολύ συνεκτικό στοιχείο, ενός δυνατού συναισθήματος που καθορίζει όλο το εύρος της ποιητικής του εξέλιξης, Ποιητής μιας εναλλασσόμενης πραγματικότητας, που δεν κρύβεται και δεν αποσιωπά την εξέλιξη και το στοιχείο της προσωπικής του οδοιπορίας.
Ο Ποιητής ταυτίστηκε με το κοινωνικό σώμα των αγνώστων, με την ερημωμένη πολιτεία, με τον εφησυχασμό και με την εικονοπλαστική χειραψία του στίχου, που άγγιξε το ρολόι του χρόνου αλλά και την ολομόναχη πορεία του ανθρώπου σ’ αυτά. Ο στίχος εδώ γίνεται το ακρωτήρι, που ελέγχει την έκταση του απείρου, προσεδαφίζεται στα γήινα της ύπαρξης και σαν στιγμιαίο φως αναγνωρίζει και φωτίζει τον ουρανό της ψυχής, μεταπηδώντας ενεργά, αινιγματικά ή συνειδητά, στο
πλάτωμα της ζωής και στην εισερχόμενη έκσταση και δωρεά της φύσης και του απείρου. Παρέμεινε στους εσωτερικούς τόπους των ανθρώπινων αρχέτυπων αρθρώνοντας λόγο μινιμαλιστικό.
Παρέμεινε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Έτσι που ο χρόνος να είναι η πρωτεύουσα σκέψη, κρίση και ανταπόκριση των γεγονότων, ο φτερωτός Πήγασος κάθε ποιητικής διάρκειας και παρουσίας, ο κλειδοκράτορας της αεικίνητης φοράς των πραγμάτων, κι ο ποιητής ο διαρκής, ο ποντοπόρος κι ο αδιάκριτος καταγραφέας τους
Πέντε Ποιήματα του Χρίστου Λάσκαρη
“ΠΑΡΑΚΑΛΩ, ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ”
Ένα ποίημα,
δώσε μου ένα ποίημα-
ένα ποίημα από κείνα που τσιγκουνεύεσαι
κι όχι απ’ αυτά
που έχεις σε πρώτη ζήτηση
“ΟΙ ΔΥΟ ΛΕΞΕΙΣ”
Θ’ αρχίσω με τη λέξη έρωτας
και θα τελειώσω
με τη λέξη χώμα.
Τις ενδιάμεσες,
θαρρώ πως τις μαντεύετε.
“ΜΕΣΑ ΣΟΥ ΝΑ ΣΚΑΒΕΙΣ”
Μέσα σου να σκάβεις:
ξεθάβοντας
μέρες παιδικές
για τρυφερά,
εξαίσια ποιήματα.
“ΤΟ ΠΑΙΔΙ”
Όταν καμιά φορά γυρίσω πίσω και κοιτάξω
μὲς στο μακρύ δρόμο,
πάντα στο βάθος βλέπω
ένα παιδί.
Τροφοδοτεί μὲ τὰ λυπημένα μάτια του
τα ποιήματά μου.
ΘΑ ΜΙΛΗΣΩ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ”
Θα μιλήσω γι’ αυτούς
που δεν εγνώρισαν ποτέ τον έρωτα,
για όλους όσους πλάγιαζαν
το βράδυ μ’ έναν ίσκιο,
που ένα φιλί
δε δρόσισε τον ύπνο τους,
δεν έσταξε στο στήθος τους
κανένας λόγος,
μόνο μια γεύση ερημιάς,
στα χείλη τους.
Γι’ αυτούς θα πω,
που έζησαν σαν τις φρυγμένες στέρνες,
ολάκερη ζωή.
ΓΑΛΑΤΕΙΑ ΙΩΑΝΝΗ ΒΕΡΡΑ
Γεννήθηκε το 1976 στην Πάτρα. Απόφοιτος του τμήματος μουσικών σπουδών του Α.Π.Θ. με μεταπτυχιακές σπουδές Εργάζεται ως μουσικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κεφαλληνίας. Μιλάει αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά. Είναι μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδας.
Έχει γράψει Ποίηση
Η ευγένεια των ήχων (2011),
Χρώματα αλήθειας (2012), Γαβριηλίδης
Άχρονα πρόσωπα (2014), Γαβριηλίδης
Τροχιές πορφυρές (2015), Γαβριηλίδης
Υπερβατική υφή (2017), Γαβριηλίδης
Στον καμβά των αιώνων (2019), Γαβριηλίδης
Και τώρα εξέδωσε το ………………………….
Τα βιβλία της απηχούν την πραγματικότητα της ζωής που βιώνει
καθημερινά. Ποίηση-κυρίως-του ελεύθερου στίχου που συγχρονίζεται με τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής. Ενδεδυμένη, με ό,τι η Ζωή την εμπεριέχει και την εκπροσωπεί. Στον ευγενέστερο χρόνο της ποίησης, εναποθέτει τους αρμούς της καρδιάς της, κάνοντας το συναίσθημα, ένα ευρύτερο πεδίο ποιητικής ανταπόκρισης. Ειλικρινής και περιεκτική κάνει
την ποίησή της ένα πολλαπλό οδοιπορικό-βιωματικής πορείας, που στοιχειοθετεί την προσωπική της απολαβή στα γεγονότα και την προσωπική της προμήθεια στη σιωπή, στις αγωνίες και στην αναμονή της ελπίδας που φέρει το καινούργιο της ζωής.
Πηγαία και αυθόρμητη, με φανερή προσήλωση στο μέλλον και στο πολύ συνεκτικό στοιχείο, ενός δυνατού συναισθήματος που καθορίζει όλο το εύρος της ποιητικής της εξέλιξης, Ποιήτρια μιας εναλλασσόμενης πραγματικότητας, που δεν κρύβεται και δεν αποσιωπά την εξέλιξη και το στοιχείο της προσωπικής της οδοιπορίας.
Ποιήματα σύντομα, επιγραμματικά, απαρτίζουν το νέο, έβδομο στη σειρά, ποιητικό βιβλίο της Γαλάτειας Ι. Βέρρα, που συνεχίζει με γοργούς ρυθμούς να καταθέτει την πλούσια ποιητική παραγωγή της: επτά βιβλία, όλα μέσα στην τελευταία δεκαετία, που αποτελούν και την«πνευματική περιουσία της» καθώς θα μας πει σε ένα ποίημά της που θέλει να έχει τον χαρακτήρα σύντομου βιογραφικού αφενός, δελτίου απογραφής της περιουσίας της αφετέρου:
Ένα σπαρακτικό χαμόγελο ποίησης, σαρκώνεται αρκετές φορές στον στίχο της Η στιγμή που μπορεί να ανατρέψει ένα τέτοιο σκηνικό, είναι όχι μόνο κάποιο ξαφνικό γεγονός, αλλά και ολόκληρο το «εμπόλεμο σήμερα», οπότε το ποιητικό αντίδοτο είναι τα περασμένα χρόνια: Έτσι η ποιήτρια, για να μην επιτρέψει την έλευση «εκείνης της στιγμής»,
στήνει διαρκώς τις δικές της ποιητικές ενέδρες. Γι’ αυτό και η συνεχής
ποιητική ροή, τα πλούσια σε υλικό βιβλία της. Αντιστεκόμενη σε εκείνη τη στιγμή, γράφει και ξαναγράφει με σκοπό την «αισθητοποίηση της λύτρωσης»
Αντίδοτα στην έλευση «εκείνης της στιγμής» είναι αφενός η τέχνη, και όχι μόνο με την μορφή της ποίησης, αλλά και της μουσικής, και αφετέρου η πνευματικότητα και η μέσω αυτής παρηγορία.
Πέντε ποιήματα της Γαλάτειας Βέρρα
ΜΕΛΛΟΝ
Στο μέλλον θα μάθει να αμύνεται.
Θα διατηρεί αποστάσεις ασφαλείας.
Θα εργάζεται το δίκαιο.
Το φως των στοχασμών θα παραμένει αναμμένο.
Χαρτομάντιλα με μέντα θα απομακρύνουν
τις ιώσεις των καιρών.
Το μαγικό φίλτρο της αγάπης
θα απενεργοποιεί νοσηρές αισθήσεις.
ΑΝΑΠΟΛΗΣΗ
Έντυσα με μετάξια
τις ελπίδες μου.
Άπλωσα το είναι μου στο χρόνο.
Έστρεψα τα μάτια μου στο άπειρο.
Τότε ονειρεύτηκα.
Όνειρα μιας ηλικίας παιδικής
σχεδόν ξεχασμένης.
Ταξίδια ανέμελα
χωρίς προορισμό.
Εύχομαι το αέναο.
Μη σβήσει η πνοή μου.
ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ
«Όταν κανείς διαφύγει
από τον υλικό κόσμο,
όταν αποδράσει από
συναισθήματα ρηχά,
όταν μπει στην ατραπό
του πνεύματος,
τότε αισθητοποιεί
τον μοναχικό δρόμο
που καλείται να διανύσει.»
ΣΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ
Στις απαρχές του φθινοπώρου επιστρέφω.
Στο κάλεσμα ενός δείπνου μυστικού.
Τα φύλλα θα συνεχίζουν να πέφτουν στο αειθαλές της ύπαρξης
μου.
Η βροχή θα επισκέπτεται τακτικά τα τοπία της ψυχής.
Ο κηπουρός θα τακτοποιεί επιμελώς το άστατο των κήπων.
Ας πάρουμε μια ανάσα ειρήνης.
Το χώμα γνωρίζει πώς να υπερασπιστεί την γονιμότητα του.
ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ
Το πατρικό έχει μια γοητεία παρελθοντική.
Στα έπιπλα ζωγραφισμένη η ιστορία.
Γλυκό τριαντάφυλλο ευωδιάζει ακόμα.
Στα βήματα των οικείων χαμόγελα μυστικά.
Εδώ γεννήθηκαν ψυχή και οράματα.
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ
Θα εκθέσω τις απόψεις μου για δυο αγαπημένους ποιητές που ο ένας καταξιωμένος έφυγε στις 11 Ιουνίου του 2008 στη Πάτρα σε ηλικία 77 ετών και η ποιήτρια Γαλάτεια Βέρρα τώρα ,ένας νέος άνθρωπος, είναι στο όμορφο ταξίδι της ποίησης Και θα εκθέσω τρεις λόγους για τους Ποιητές αυτούς, που στηρίζουν τον ισχυρισμό μου.
‒ Α. Ιδιοσυγκρασιακά, ρέπουν δίχως άλλο προς τον ιδανισμό. Όμως τον ιδανισμό των εξαρχής τον αντισταθμίζουν αφ’ ενός μεν το ανήσυχο, αεικίνητο πνεύμα τους, αφ’ ετέρου δε η ποιητική τους εντιμότητα. Στα ποιήματα τους το Ιδεώδες δεν είναι ποτέ ένα και μοναδικό. Οι παράδεισοι τους είναι μια σειρά ολόκληρη από μεγάλα και επάλληλα οράματα, Οι πατρίδες των αριθμούνται κι αυτές στον πληθυντικό, είναι
μια σειρά από απανωτές νοερές κορυφές που προκαλούν τον ορειβάτη να τις κατακτήσει. Όμως και αυτές ακόμη από μόνες τους δεν έχουν τίποτε το στέρεο, το ανέκκλητο, το υπερχρονικό. Ο ανθρωποκεντρισμός τους είναι απόλυτος, δεν παραδέχονται είδωλα άλλα απ’ αυτά που ο ίδιος ο άνθρωπος επιλέγει κάθε φορά να λατρεύει «Ό,τι δεν αγαπούμε δεν υπάρχει» κάπου μας λέει ο Ποιητής Σωκράτης Σκαρτσης Ο κόσμος τους είναι ανοιχτός, συνειδητά χαώδης, δεδηλωμένα ακαταστάλαχτος. Σε ίση απόσταση από τον άκρατο ιδεαλισμό και τον άπρακτο κριτικισμό, αρδεύεται εντέλει από τις «θαυματουργές πηγές
της αυταπάτης», όπως παρατηρεί ο Παλαμάς,
- Β. Δεσπόζουσα θέση και των δυο στη θεματική τους κατέχουν τα θεμελιακά οντολογικά ερωτήματα, η ρίζα της ύπαρξης, η φασματική παρουσία της ζωής, η πάλη και η αλληλοπεριχώρηση των αντιθέτων, η μνήμη και η λήθη, το σκοτάδι, αλλά και ο έρωτας, το πάθος, η γλώσσα, καθώς και η ίδια η ποίηση…
‒ Γ. Και οι δυο έχουν γράψει και έχουν εκδώσει όχι ιδιαίτερα πολλά Η πολυγραφία, είναι αλήθεια, δεν εκτιμάται ιδιαίτερα στις μέρες μας. Ο ποιητής θεωρείται ότι πρέπει να είναι specialist, όχι universal, για να χρησιμοποιήσω τις λέξεις του Ι.Α. Ρίτσαρντς από τις ‘Αρχές της Κριτικής’
Να ειδικεύεται παρά να γενικεύει, να εστιάζει σε μια και μόνη όψη της ανθρώπινης κατάστασης παρά στην ολότητά της, να φιλοτεχνεί μια ορισμένη, ει δυνατόν απαρομοίαστη στην εκκεντρικότητά της, εικόνα του κόσμου. Για όλα αυτά, ένα έργο μικρής εκτάσεως ασφαλώς επαρκεί.
Είναι μάλιστα και συνετό αυτό να μη υπερβαίνει κάποια όρια. Η εμμονή σε ορισμένη θεματική, η τεχνοτροπική ιδιομορφία δεν συμβιβάζεται με την πολυγραφία. Ένας Κάλβος που αντί για είκοσι ωδές θα είχε γράψει διακόσιες, θα μας κούραζε. Τα 154 ποιήματα του Καβάφη αν ήταν χίλια, δεν θα προσέθεταν στη φήμη του αλλά πιθανόν ν’ αφαιρούσαν ‒ αναγκαστικά θα επαναλάμβαναν τις βασικές, ευάριθμες, ιδέες των πρώτων.
Όμως ο Ποιητής Λάσκαρης και η νέα ποιήτρια , πολλά υποσχόμενη Γαλάτεια Βέρρα, γνωρίζουν ότι το έργο το φτιάχνει το καθημερινό σφυροκόπημα πάνω στο διαρκώς καινούργιο μέταλλο, η δοκιμή και η αποτυχία και η νέα προσπάθεια, πάλι και πάλι.
Τέλος δεν διαφέρουν ουσιαστικά στην αποτύπωση της
λογοτεχνικής τους έμπνευσης γιατί και οι δυο μάχονται για την
γλώσσα μας, εκφράζοντας την ψυχική τους Κραυγή…
