Στρατηγού Μακρυγιάννη ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΒΙΒΙΑΝ ΦΑΡΜΑΚΗ

 της ΒΙΒΙΑΝ ΦΑΡΜΑΚΗ

Στρατηγού Μακρυγιάννη ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ: « Έγραψα γυμνή την αλήθεια, ναι δούνε όλοι οι Έλληνες ν’ αγωνίζονται για την πατρίδα τους, για τη θρησκεία τους»

 

 

 

«ΩΣ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΠΟΛΕΜΟΥΣΕ 

ΚΑΙ ΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΟΔΗΓΟΥΣΕ»

(Δημοσίευση, «Πελοπόννησος της Κυριακής», 11 Οκτωβρίου 2020, σελ. 21)

ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Λιδορίκι, 1797-1864)

 

 

Στρατηγού

Μακρυγιάννη

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

 

 

«… Έλλην ου του γένους αλλά της διανοίας» θα περιγράψει ο Ισοκράτης, έναν αιώνα μετά τον Περικλή, (4^ος π.Χ. αιώνας) το σχήμα των νέων συνθηκών μέθεξης στην Ελληνικότητα, ολοκληρώνοντας, σε εποχή ειρήνης, το εγκώμιο που άρχισε ο Περικλής (5^ος π.Χ. αιώνας).

Η φωνή της σκέψης αυτής του Μακρυγιάννη των Απομνημονευμάτων αρύει από τη σοφία των αδιαφιλονίκητων τραγικών ποιητών και φιλοσόφων της ελληνικής αρχαιότητας. 

Η στερρά, ηθικά και πνευματικά, προσωπικότητα του Μακρυγιάννη, δημιουργεί μια γόνιμη διαλεκτική σχέση σε μια διασταυρωτική σχέση αμοιβαίου σεβασμού και εκτίμησης του Έλληνα πατριώτη, σχέση δοκιμασίας προς τους συναγωνιστές του, προκειμένου περί των συμφερόντων του ελληνικού έθνους. 

Ο Μακρυγιάννης υπήρξε   αυτόπτης  και   συνεργός,    πολλαχού δε και αυτουργός σημαντικοτάτων γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης, του έπους του 1821.

Σημαντικώς δε έδρασε και μετά ταύτα «εν τη πολιτική, κυρίως, παλαίστρα».

Σε μια στιγμή που συλλογιζόμαστε για να διακρίνουμε το πεπρωμένο του Ελληνισμού, μέσα από τον ορυμαγδό των βολών των όπλων της βαρβαρότητας με το «ανθρώπινο πρόσωπο», του αιμοσταγούς Τούρκου, είναι καίριο να μιλούμε για ανθρώπους, όπως ο Μακρυγιάννης.

Ο λόγος του ιδίου στρατηγού Μακρυγιάννη: «… Κι όσα σημειώνω τα σημειώνω, γιατί δεν υποφέρνω να βλέπω το άδικο να πνίγει το δίκιο. Για κείνο έμαθα γράμματα στα γεράματα και κάνω αυτό το γράψιμο το απελέκητο, ότι δεν είχα τον τρόπο, όντας παιδί, να σπουδάξω: … Κι αφού ο Θεός θέλησε να κάμει νεκρανάσταση στην Π α τ ρ ί δ α μου, να την λευτερώσει από την τυραγνία των Τούρκων αξίωσε κι εμένα να δουλέψω κατά δύναμη…».

Το κίνητρο του έργου του «Απομνημονεύματα»: «… τούτη την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί, και πολιτικοί και στρατιωτικοί … όσοι αγωνιστήκαμεν, … έχομεν να ζήσομεν εδώ … όλοι μαζί να τη φυλάμε …».

Ένα πηγαίο, αυθόρμητο τίναγμα μεγαλοφυίας ήταν το κίνητρο που ενέπνευσε την ιστορική ικανότητα του Στρατηγού Μακρυγιάννη.

Η στρατηγική του άσκηση και εμπειρία αποτελούσαν γι’ αυτόν πολύτιμες ιδιότητες για να γίνει ο απομνημονευματογράφος. 

«Αλλ’ ούτε παρενέβη δευτέρα τις διάνοια ή τις αλλοτρία χείρ … προς τη σύνταξιν του έργου».

Ακολούθως, ο λόγος του ιδίου:

«… Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ», όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει να λέγει «εγώ», όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φτιάχνουν, τότε λένε «εμείς». Είμαστε στο «εμείς» και όχι στο «εγώ».

Προδήλως ο Μακρυγιάννης, εμφορούμενος από την καθόλου αρχαία ελληνική περί του ανθρώπου αντίληψη ιδιαίτερα από το περιεχόμενο της ελληνικής έννοιας του Πολίτη – ανθρώπου, και το κεντρικόν νόημα της «παιδείας», περικλείει και ορίζει την ελληνοσύνη, ως ζωντανό βίωμα στο παρόν, ως εξής: «την δε προς αρετήν εκ παίδων, παιδείαν ποιούσαν επιθυμητήν τε και εραστήν του πολίτην γένεσθαι τέλεον … άρχειν τε και άρχεσθαι .. επιστάμενος μετά δίκης …». 

Έγραψα γυμνή την αλήθεια να ιδούνε όλοι οι Έλληνες, ν’ ν’ αγωνίζονται για την πατρίδα τους, για τη θρησκεία τους. 

Εξομολογητικός εκφράζεται ο λόγος του Μακρυγιάννη στην εισαγωγή του έργου του, ως ακολούθως: «Δεν έπρεπε να έμπω εις αυτό το έργον ένας αγράμματος να βαρύνω τους … αναγνώστες, μεγάλους άντρες και σοφούς της κοινωνίας … Αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλω γράψει την αλήθεια … να γράψω τον βίον μου … όσα έπραξα .. εις την κοινωνίαν … και όσα δια την πατρίδα μου, όπου μπήκα εις της εταιρείας (Φιλική Εταιρεία) το μυστήριο δια τον αγώνα της λευτεριάς μας …».

Ορθοτόμος ο αγωνιστής Μακρυγιάννης συνεχίζει: «…Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν …».

Κι αλλού ο ίδιος αναφέρει: « … Πήγα στοχάστηκα και τάβαλα όλα ομπρός και σκοτωμούς και κιντύνους και αγώνες – θα τα πάθω δια την λευτεριάν της πατρίδος μου και της θρησκείας μου». 

Οι έννοιες της πατρίδας και της ελευθερίας στο Μακρυγιάννη θεμελιώνονται σ’ ένα κοινό φυλετικό υπόβαθρο: την ελληνική εθνότητα. 

Στους αρχαίους Έλληνες οι έννοιες αυτές εδράζονται την κορυφή της πυραμίδας των αξιών: Ο κορυφαίος φιλόσοφος Πλάτων με την ιδεαλιστική σκέψη αυτού τονίζει: « … μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν η πατρίς …».

Προς επίρρωσιν της ενσυνείδητης σκέψης του Μακρυγιάννη αναφέρεται αυτή, καθώς εκφράζεται αυθεντική στο έργο του …

« … και πρέπει ο καθείς προκομμένος ή απλός αγράμματος να θυσιάζει και πατριωτισμό και να ζει αυτός και οι συγγενείς του, ως τίμιοι άνθρωποι στην κοινωνία …».

Κατά το αρμόζον, αναφέρεται ο παιάνας Ελλήνων, δημιουργημένος ποιητικά πριν από την ναυμαχία της Σαλαμίνας από τον τιτάνα της τραγικής ποίησης της Αρχαιότητας Αισχύλο:

«Ω Παίδες Ελλήνων, ίτε,

ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε

παίδας, γυναίκας,θεών τε πατρώων …»

(Αισχύλος, Πέρσαι, 402 – 405)

 

Σύμφυτη με την έννοια της πατρίδας είναι η ιδέα της ελευθερίας, αποτελούν δε τους δύο από τους βασικούς πόλους των στοχασμών του Μακρυγιάννη.

Ο συγγραφέας Μακρυγιάννης θέτει ενώπιον μας και στιγματίζει τη βάρβαρη κακοβουλία των Τούρκων εναντίον του Έθνους μας.

Ως αντίρροπη δύναμη αυτού, αποτελεί ο στιβαρός στοχασμός του αγράμματου Μακρυγιάννη με εκείνες των ιδεών του Αρχαίου Ελληνισμού, απαύγασμα της συνέχειας της ελληνικής παράδοσης καθώς: «Κι όταν υπάρξει η πατρίς, δεν σου χρειάζονται αρματολίκια, παίρνεις τις τιμές της πατρίδος …».

Επίσης, αντιπαρατίθεται εντός του λόγου στην εισαγωγή του έργου, εκεί όπου εκθειάζει την αρετή και τον πατριωτισμόν των καλών πατριωτών και τη συμβολή τους στον Αγώνα, η γνώριμη φράση:

«Η πατρίς, ως εοικε, φίλτατον βροτοίσι». 

Η επιθυμία μας ήταν η ευόδωση του σκοπού της επανάστασης, της ελευθέρωσης της πατρίδας μας θα πει ευθαρσώς και με παρρησία ο Μακρυγιάννης, ο ταπεινός αλλά και ο πιο σταθερός διδάσκαλός μου.  

Ο άνθρωπος, τοποθετημένος μπροστά στο θάνατο, αντιμέτωπος του Μηδενός, ακροβατεί « επί ξυρού ακμής» τούτο τον οδηγεί στην ανάγκη ελευθερίας, να κρατηθούν ελεύθεροι.

Αυτό σημαίνει πως μόνο μέσα στην ελευθερία ο άνθρωπος αυτοπραγματώνεται και δικαιώνεται.

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν βγαλμένη από το μεδούλι των κοκάλων των ζωντανών Ελλήνων και γι’ αυτό πέτυχε. 

«Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη…», τραγουδούσε ο Σολωμός.

Ο αγώνας εκείνος ήταν ένα κοινωνικό, πολεμικό και πολιτικό γεγονός, ήταν συνάμα και ένα πνευματικό γεγονός, επομένως είναι σημαντικό να έχουμε τεκμήρια σαν αυτά που μας άφησε ο Μακρυγιάννης, γιατί η ιστορία αυτού είναι μια ιστορία συναισθημάτων του λαού του στη μεγάλη κρίσιμη περίοδο που γέννησε η Ελλάδα. 

Στα 1820 «μπαίνει στο μυστικό» της Φιλικής Εταιρείας.

Είναι στην Πάτρα, όταν άναψαν τα πρώτα τουφέκια του αγώνα, ως πραματευτής αλλά η πραγματική του αποστολή είναι να οργανώσει τους οπλαρχηγούς και να μαζέψει πληροφορίες, αναγκαίες για τον επικείμενο Επαναστατικό Αγώνα του Έθνους μας.

Έτσι αρχίζει η πολεμική δράση του Μακρυγιάννη. Από τον Απρίλη του 1822 που τον βλέπουμε οπλαρχηγό τεσσάρων χωριών των Σάλωνων στην Ανατολική Ελλάδα.

Το αίσθημα της ευψύχου αυτοθυσίας του ήρωα Μακρυγιάννη αντίκρυ στο πολεμικό μέτωπο θα διανύσει μια πολεμική διαδρομή με πράξεις και δράσεις, συνυφασμένες με τον πατριωτισμόν και την πυραμίδα των ηθικών και εθνικών αξιών. 

Αρχομένης της επαναστάσεως του 1821, αγωνίστηκε στα πολεμικά γεγονότα στην Άρτα. Ακολούθως, σημειώνονται οι εκστρατείες στην Ανατολική Ελλάδα μέχρι το 1824. Ο Μακρυγιάννης σέβεται τη μόρφωση, «ως λιοντάρι πολεμούσε και ως φιλόσοφος οδηγούσε». 

«…Αί κατόπιν διαρκούσης της Επαναστάσεως πολιτικαί έριδες, ηκολούθησαν οδόν διάφορον και προς διαφόρους σκοπούς άγουσαν. 

Αλλ’ όμως λίαν χαρακτηριστικαί κατά τα πρώτα έτη κομματικαί διαιρέσεις … Οι μεν πολιτικοί κατ’ οικείαν βούλησιν και φιλοδοξίαν να συστήσωσι κράτος … εν τω προσώπω εαυτών … Οι δε στρατιωτικοί έχοντες … τοπικόν κύρος … δεν ήθελον να αναγνωρίσωσιν το δικαίωμα τούτο …».

Όμως ο Μακρυγιάννης δεν πράττει εκ πνεύματος φατριαστικού.

Ο λόγος του:

«Πατρίς, να μακαρίζεις όλους τους Έλληνες, ότι θυσιάστηκαν δια σένα να σ’ αναστήσουνε … Όμως να θυμάσαι και να λαμπρύνεις εκείνους που πρωτοθυσιάστηκαν εις την Αλαμάνα, πολεμώντας με τόση δύναμη κατά των Τούρκων, κι εκείνους … που κλείστηκαν σε μια μαντρούλα με πλίθες, στο χάνι της Γραβιάς κι εκείνους όπου λιώσανε τόση Τουρκιά εις τα Βασιλικά … σαν λιοντάρια εις την Λαγκάδα του Μακρυνόρου…». 

Ο ήρωας Μακρυγιάννης αντέχει ως τις μάχες του Απρίλη του 1827, όπου πολεμά έχων ολόκληρον σχεδόν το σώμα του εντός «επιδέσμων».

Η μάχη της 7^ης Οκτωβρίου 1826 στην πολιορκημένη Ακρόπολη, ο Μακρυγιάννης κρατούσε τις καμάρες του Σερπετζέ, (Ωδείο του Ηρώδη) χαρακτηρίζεται δε τούτο, ως: «σπουδαιότατη των περί την Ακρόπολην γενομένων».

«… Εγώ ήμουν άγρυπνος τόσες βραδιές … αποκοιμήθηκα … ξαναλαβώνομαι … με τράβηξαν οι άνθρωποι μέσα … τότε τους είπα: Αφήστε με να με τελειώσουνε εδώ να μην ιδώ τους Τούρκους να μου πατήσουν το πόστο μου …».

Το περιεχόμενο της γραφής του Μακρυγιάννη είναι ο τραγικός αγώνας του ανθρώπου, που με όλα τα ένστικτα της φυλής του, ριζωμένα βαθιά μέσα στα σπλάχνα του, αναζητά την ελευθερία, το δίκιο, την ανθρωπιά …

«Πολέμησε, αγωνίστηκε, πίστεψε, αηδίασε, θύμωσε. Αλλά έμεινε, όπως βγαίνει από το γράψιμο του το απελέκητο, ως το τέλος, άνθρωπος στο ύψος του ανθρώπου…

 

Η Βίβιαν Φαρμάκη είναι

Δρ Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,

Πτυχιούχος Αρχαιολογίας – Ιστορίας 

Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, 

Κριτικός Λογοτεχνίας 

ΣΠΥΡΟΣ ΒΡΕΤΤΟΣ # Εμβαπτισμένος στα νερά της ποίησης #

 

ΣΠΥΡΟΣ ΒΡΕΤΤΟΣ

 

# Εμβαπτισμένος  στα νερά της ποίησης #

 

 

"ΓΝΩΜΗ" ΠΑΤΡΩΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 29η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

Παρέα με την ποίηση

τότε και τώρα

από την Πάτρα...

 

 

Επιμέλεια ΣΩΤΗΡΗΣ Ι.ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Μέλος του Κύκλου Ποιητών

Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών  

 

Ο Σπύρος Λ. Βρεττός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1960 Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται ως δικηγόρος στην Πάτρα. Έχει εκδώσει οκτώ ποιητικές συλλογές, μία ανθολογία ποιημάτων του, μία συλλογή διηγημάτων και τρία βιβλία με δοκίμια και μελέτες. Οι 5 πρώτες ποιητικές συλλογές του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά. Ανθολογία ποιημάτων του εκδόθηκε στην Ιταλία  το 2005. Η μελέτη του ‘’Κώστας Καρυωτάκης’’, το ‘’εγκώμιο της φυγής’’, συμπεριλήφθηκε στη μικρή λίστα για το βραβείο δοκιμίου του περιοδικού Διαβάζω. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Στην ενότητα ποιημάτων «Μήδεια» βασίστηκε η παράσταση χοροθεάτρου «Μήδεια από την αρχή», της Μάρως Γαλάνη. 

Ας μελετήσουμε τον Ποιητή Σπύρο Βρεττο μέσα από τον ποιητικό λόγο

ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1995 Μ.Χ.    (αποσπ.)  

Συνέβη τότε και αυτό:
ενώ κάτω από το τραπέζι,
στων παπουτσιών τις λάσπες
και στα κολλημένα χόρτα,
παραμόνευε ο ίλιγγος μιας άγριας
μάλλον ιστορίας,
επάνω απ' το τραπέζι
αγκάλιασε με το αριστερό του το ψωμί
και με το δεξί το έκοψε βαθιά,
φθάνοντας και στο ψίχουλο του ύπνου.

Όμως την ώρα που έβγαινε από το όνειρο
βγήκε στο χώμα χιόνι.
"Για έλα εδώ", του φώναξε
ζητιάνα παγωμένη η Ιστορία.
"Τέτοια σου υπαγόρευα,
πώς κόβουν το ψωμί σε μάθαινα
όλη τη νύχτα;"
Και του αρπάζει το ψωμί
ως και το ψίχουλο του ύπνου.
Και τότε αυτός:
"Ήταν χειμώνας ξαφνικός.
Λάσπες στα πόδια μου και κολλημένα χόρτα.
Κατέβαινα από σχισμένα κράτη".

Οδηγός και Δάσκαλος ο πατέρας του επίσης ποιητής Λάμπρος Βρεττός, τον εμβαπτίζει στα νερά της ποίησης και  παίρνει το χρίσμα του, πριν καν τον ανακαλύψουν οι άλλοι Ποια ουτοπία ίσως κυνηγά και ποια «Ερωτήματα Ψυχής» προσπαθεί ν’ απαντήσει στο χρόνο ως άλλος Σίσυφος, κουβαλώντας το φορτίο μέχρι τον ανήφορο και πάλι ξεκινώντας κάθε φορά λες απ’ το μηδέν, παραδόξως αντλώντας ηδονή από τούτο το μαρτύριο-θυσία εφ’ όρου ζωής, που μοιάζει να του το υποδεικνύει μια σχεδόν Αρχετυπική Αθωότητα; Είναι η ίδια που τον οδηγεί μέσα από τη γραφή να ανασυστήσει το σύμπαν εντός, γκρεμίζοντας και χτίζοντας ανελλιπώς, σε μια προσπάθεια να πλησιάσει όσο περισσότερο το φως.

Σκέφτομαι πως ο ποιητής Σπύρος Βρεττος  πρέπει σχεδόν καθημερινά να «βιώνει την ποίηση» και να λαμβάνει εκ νέου ζωή πάλι και πάλι από τη «μήτρα» της ποίησής του, που με πόνο γεννά τη σοφία του κόσμου.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΝΟ

Στέγνωσέ με λοιπόν απ’ τον υδρόβιο ύπνο

και ας πάρουν τα όνειρα μου φως

κι ας καούν,

τώρα που πάει στο μωβ ο ουρανός

και πέφτει επάνω μου σαν τρούλος

να με σκεπάσει τον θεόρατο.

Βάλε με σε κάτι λοιπόν

απ το πολύ που υπάρχει

ετσι, με λίγα δένδρα

κι ίσα που να φυσάει ο αέρας,

γιατί εγώ θα ήθελα να φύγω

από τον ύπνο

και να μην είμαι πια

σα να ξύπνησα τώρα.

Ιερός τόπος η ψυχή. Και τα Ερωτήματά του, συνομιλία με τον Θεό. Ευλαβικός προσκυνητής σ’ εκκλησιά, περνά το κατώφλι που θα συναντήσω τη φεγγοβόλα σκέψη του δημιουργού  «Στις παραθαλάσσιες πεδιάδες «, που εκτιμώ γνωρίζοντας τον ελάχιστα, και διαβάζοντας μόνο τρία βιβλία  νιώθοντας τη «Θεία κοινωνία της ποίησής» του, με τις λέξεις του  

Και ωχ μου εμένα

που δεν μπόρεσα να σε ζεστάνω,

και ποιο πολύ αλλοίμονο

που τα καλά σου λόγια

θα ναι με κλάματα

Μα περιμένω το φως

αλλιώς να σε αγαπήσω,

και να μην είναι νύχτα

επάνω μας υστερική

και τα μαλλιά μας φίδια

που δεν συνέρχονται από νάρκη.

Διαβάζω, μελετώ, σημειώνω στο νου και την καρδιά, επανέρχομαι, δίνω τις δικές μου απαντήσεις και ως αναγνώστης που κάνει διάλογο με τον Αναζητητή της Αλήθειας κι ύστερα μονολογώ με τον εαυτό μου, θέτω τα δικά μου αντίστοιχα ή άλλα ερωτήματα που προκύπτουν, σαν να γίνεται εδώ μια λαμπαδηδρομία ψυχών που η νίκη ανήκει σε όλους και γιορτάζεται απ’ όλους, με την ποίηση να ’ναι ο Μέγας Εξαγνιστής. Παρακολουθώ τις λέξεις, τους απευθύνω το λόγο, ζητώ από τις ίδιες, ερήμην του ποιητή, διευκρινίσεις. 

Κάποιες το κάνουν με περισσή ευκολία. Άλλες είναι πιο δύσκολες στο πλησίασμά τους, πιο εσωστρεφείς και ενίοτε περισσότερο θλιμμένες ή στοχαστικές, αλλά και οι μεν και οι δε «ερωτοτροπούν» και είναι εξίσου αξιαγάπητες και συντροφικές, 

Ως άποικος τώρα εσύ

που βαρέθηκες πια  τις μέσα χώρες,

από έρημη άμμος

σε ακτή τώρα συντάσσεσαι

Και ομοιοκατάληκτα πουλιά 

ζητάς να σε κοιμίσουν.

 

Όμως, κάτι κινείται πίσω σου σπασμωδικά

σαν συρφετός

δεν είναι ωκεανός

δεν είναι φως,

ούτε και κάποιο σύνορο

που πάλι αλλάζει θέση.

Είναι που κατεβαίνει ο συρφετός

με τους σπασμούς

και τους τριγμούς

ως άλλη απάντηση του ήχου

στους γλυκανασασμους σου.

Είναι που ξαναβρήκε ο ήχος λάρυγγα

και βήχει.

Ποιήματα,  για όσα δεν βγήκαν στο φως, ριζώματα και ξεριζώματα ψυχής, να σου δίνει την αίσθηση –σχεδόν να σε πείθει– πως το δικό του μελάνι έχει τη μαγική δύναμη να αναγεννά την ψυχή απ’ τις στάχτες της. όπως ο φοίνικας που αφού παραδοθεί στις φλόγες της ίδιας του της φωτιάς βάζει ζωή στο θάνατο και στήνεται όρθιος απ’ την αρχή.

Συνδιαλλάχθηκα με το βιβλίο του Σπύρου Βρεττου. Ποίηση που ο ήχος της άλλοτε μοιάζει με κείνον ενός λυπημένου, μοναχικού βιολιού που αγρυπνά στις επάλξεις του κόσμου κι άλλοτε θυμίζει μια μπάντα που ανυπομονεί να παίξει τις πρώτες της νότες.

Η πανσπερμία του Έρωτα, της ηθελημένης πορείας, της ψυχικής απεραντοσύνης, της καθαρότητας των επιλογών, το έναυσμα της ψυχικής ωραιότητας, τα δωρίσματα της ζωής, -που ημερώνουν τον άνθρωπο-, τα φιλέματα της εγκαρδιότητας των προσφιλών ατόμων, η φωνητική διάθλαση της ποίησης και το ωριμασμένο και αισθητικό τέλος του ποιήματος, είναι οι κρίκοι δημιουργίας-έμπνευσης και δοκιμασίας αυτής της ποίησης του Σπύρου Βρεττού, που κεντρώνει την Ύπαρξη, με την αίσθηση της συνέχειας, της απλότητας, και της αμεσότητας του λόγου.  

Γιατί με έστειλες να σε βρω; της λέει

γιατί δεν ήξερα εάν υπάρχω, του απαντάει.

 

Αυτά ήταν τα λόγια τους 

εκείνο το πρωί.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή

αυτός γυρνούσε ιδρωμένος

σαν νερό και δίχως σάρκα.

Όλα του φύγανε

του πέφτανε στους δρόμους ψάχνοντας,

και ούτε στιγμή δεν ρώτησε

-τον εαυτόν του δηλαδή-

γιατί να ψάχνει να τη βρει

αφού αυτή εκεί βρισκόταν,

αυτή του έδωσε την εντολή,

«άντε» του είπε «να με βρεις,

ψάξε καλά στα μέρη

που περάσανε σαν χρόνια».

 

Κι αυτός γιατί να ψάχνει να την βρει

αφού το ήξερε πως δεν υπήρχε,

όχι αυτή

αλλά αυτός.

Περπάτησα και θα περπατήσω ξανά ανάμεσα στις λέξεις του. Σκόνταψα, έτρεξα, περιπλανήθηκα. Κι όπως μια στιγμή στάθηκα λίγο να πάρω ανάσα, σχεδόν σαν οπτασία είδα μπροστά μου έναν άνθρωπο να περπατά ώρες διψασμένος στον ήλιο, με τα πόδια του να βουλιάζουν στην άμμο του χρόνου, βαθιά όπως οργώνει το άροτρο, και να επανέρχονται. Τον ένιωσα να κλαίει τον αιώνιο ξεριζωμό, αναζητώντας ασφάλεια επί ματαίω. Το βλέμμα του μελαγχολικό. Κι εκεί, πάνω στο δάκρυ των ματιών, μου φάνηκε πως αναγνώρισα ό,τι ο ίδιος είχε ίσως αναγνωρίσει. Έναν τόπο. Το σπίτι του. Και τότε και με αφορμή τούτη την… «ταραχοποιό, καρποφορούσα και ανθοφόρα ποίηση», συνειδητοποίησα ότι… ποιητής είναι αυτός που κουβαλά στην ψυχή του μια ολοζώντανη εικόνα της νεκρής φύσης.

Στο τραπέζι αυτό

όχι κυδώνια και ρόδια.

- τα ρόδια είναι κάρβουνα

και τα κυδώνια αηδόνια-

εδώ αρμόζουνε φωτογραφίες είπες,

να χάσκει μέσα τους

το γεγονός τους,

όπως, ας πούμε,

φωτογραφία με ένα ανθρώπινο τσαμπί

που σε ψηλή κρέμεται περιστρεφόμενη σκάλα

μ’ όλα τα μάτια να κοιτάζουν στον Πατραϊκό

-πριν κλείσει η θάλασσα μοιραία λίμνη-

κι ύστερα λαθραία μες στα φορτηγά

σε ρόγες να μαδιέται.

 

Μια τέτοια λοιπόν φύση νεκρή

και όχι κυδώνια και ρόδια.

-στάχτες γίναν τα κάρβουνα

και τα αηδόνια χιόνια-.

 

Όμως το ξέρω, είπες, καλά

ότι δεν πρόκειται –ως είναι φυσικό-

τη φύση του τραπεζιού μου να αλλάξω.

 

Κοντεύουν αλώστε Χριστούγεννα

και μου’ ναι απαραίτητο- ως είναι πάλι φυσικό-

κυδώνια

αηδόνια

χιόνια

αλλά και στάχτες

κάρβουνα

και ρόδια.

Ο δρόμος της ποίησης – πάντα - θα γεμίζει ή θα αδειάζει την πραγματικότητα, στην υφέρπουσα κατάσταση της κοινωνικής αντιστροφής των γεγονότων ή της πνευματικής και ρεαλιστικής ισορροπίας των πραγμάτων, στο κοινωνικό μας γίγνεσθαι ή της εμπνευστικής και μετέωρης -κάποτε-σύλληψης -μεταφοράς και αποκωδικοποίησης, όσων εμπειριών μπόρεσε ο δημιουργός να καταχωρήσει σε στίχους”  

Επειδή δεν υπάρχουν δένδρα

γι’ αυτό και φυσά

Σχολείο που τρίζει

Σπάζει η λέξη στον πίνακα την κιμωλία.

Μάτια λέει στον μαθητή

Και αυτός της γράφει ματγια μου.

Υπαγορεύει ροδισ στα παιδιά

Και εκείνα το δαγκώνουν με την φλούδα

Ενεργός πολίτης, ο ποιητής, με στόχους κοινωνικούς, που εμπεριέχουν τη δύναμη της ανθρωπιάς, της συμπόρευσης, της καλοσύνης, της αναμονής και της παρηγοριάς. Η αγαπητική διάθεση του Σπύρου Βρεττου παίρνει ευρύτερες διαστάσεις, προς κάθε τι που αγγίζει την ψυχή του ανθρώπου. Στοιχεία της ποίησής του, η ακούραστη διάθεση της επικοινωνίας, το απλό ύφος, η ελπίδα που κρέμεται στην απόφαση και φυσικά το μέλλον της χώρας μας, οι άκαιροι χειρισμοί στο κοινωνικό γίγνεσθαι, που αφορούν την παιδεία, τη φύση και τον πολιτισμό.

Ο ποιητής Σπύρος Βρεττος πάντα θα έχει ένα στίχο, ένα ποίημα, ένα χαμόγελο παρηγοριάς, στη σύγχρονη πραγματικότητα. Ως ενεργός πολίτης, στην Πατραϊκή κοινωνία, επιθυμεί και προσδοκά η ποίηση να έχει πάντα καλοτάξιδες τις αντένες της επικοινωνίας της με τα ανθρώπινα, και το περίσσευμα της ανθρώπινης αίσθησης και της αγάπης, να πρωτοπορεί στη ζωή, μακριά από τις κραυγές της μοναξιάς και της ουτοπίας. Η ποίηση είναι ζωή, γεννά την επικοινωνία και ανοίγει πάντα διαύλους χαράς, δράσης και μεγαλοσύνης.

Εύχομαι ολόψυχα  στον ποιητή δημιουργό Σπύρο Βρεττο τα  δημιούργημα του  να έχουν  μακρόπνοη και ευδόκιμη πορεία και να φτερουγίζουν σαν ταξιδιάρικα πουλιά μέσα στους χώρους του έντεχνου λόγου.

 

   

 

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ

 

                                                                  ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ

(1922-2007)

 

Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη

Επιτ. Δικηγόρου

                                      Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

                

    Στις 12-2-2007 έφυγε για την αιωνιότητα ο ξεχωριστός ποιμενάρχης  αοίδιμος  Μητροπολίτης  Αιτωλίας και Ακαρνανίας Θεόκλητος.

Στις μέρες μας που τα Εκκλησιαστικά πράγματα  έχουν δημιουργήσει μια αρνητική  εικόνα , είναι καλό να θυμηθούμε μορφές της Εκκλησίας  που με την παρουσία τους και την εν γένει προσφορά τους   έγιναν  δέσμες φωτός για να διαλύουν τα σκοτάδια που σπέρνουν κάποιοι  σκόπιμα για να συγκαλύπτουν  τα  έργα τους και τις δολοπλοκίες τους.

      Με την ευκαιρία  του   μνημόσυνου  που τέλεσαν  οι συγγενείς και συνεργάτες του αοίδιμου Μητροπολίτη στον Ιερό Ναό Αγίου Σπυρίδωνος Πατρών νοιώθω   χρέος  ως γνώστης της συνολικής  προσφοράς του αοίδιμου  να μη σιωπήσω αλλά  να αναφερθώ  στον σεβάσμιο γέροντα ποιμενάρχη.

Δύο περίπου χρόνια προ του θανάτου δέχθηκε το υπ΄αρίθ.πρωτ.3950/1-12-2004  έγγραφό του τότε Αρχιεπισκόπου τις πιέσεις του για  να  παραιτηθεί από το θρόνο  του. Τότε  απάντησε  με έκδηλο το παράπονό του:  «Δεν αφήνατε να περάσουν οι άγιες Ημέρες και μετά να εφαρμόσετε τα σχέδιά σας; Διατί σπεύσατε να με δηλητηριάσετε Χριστουγεννιάτικα……δεν πειράζει. Κάποτε θα καταρρεύσω τόσον προς δικήν σας ικανοποίησιν, όσο πολλών άλλων επειγομένων. Αλλά να είστε βέβαιος ότι θα ομιλήσει ο ουρανός».

     Και όντως μετά από την αποχώρησή του από το θρόνο του   κατέρρευσε. Τα χρόνια της εξορίας του πέρασε στο Ξηροχώρι  Τριταίας  φιλοξενούμενος στο σπίτι ενός από τα  πνευματικά  του παιδιά . Δεν μπόρεσε  να υποφέρει την  εξορία του και τη συμπεριφορά της ηγεσίας της Εκκλησίας. Τον σκότωσε η  απόρριψη,  η αχαριστία όσων   δέχθηκαν τις ευεργεσίες του  και  η  εγκατάλειψη της μητρός Εκκλησίας  και την 12^ην Φεβρουαρίου 2007  αναχώρησε  για τις αιώνιες μονές.

          Στις καρδιές των απλών ανθρώπων, των πιστών της Μητροπόλεώς του και στη δική μας καρδιά   ήταν  δικαιωμένος. Η  βιωτή του και το έργο του τον  ανήγαγαν σε ένα σύγχρονο ΄Άγιο , ένα άξιο λειτουργό και ποιμένα.

         Τη δίωξη των τελευταίων ετών  τη δέχθηκε με καρτερικότητα και υπομονή  και  με  μια βεβαιότητα ότι «θα μιλήσει ο  Ουρανός » και  όντως ο Ουρανός  μίλησε…

          Ο Κυρός Θεόκλητος γεννήθηκε στην Κάτω Βλασία Καλαβρύτων. Προέρχονταν από την  υπερπολύτεκνη, τέταρτος από  τα δέκα παιδιά, της  οικογένειας του Ιωάννη και της Νικολίτσας Αβραντινή.

Οι θεοσεβείς γονείς του τον ανέθρεψαν «εν παιδιά και νουθεσία Κυρίου».

Πολύ νωρίς, μόλις δεκαπέντε ετών  μετέβη στην ιστορική μονή της Αγίας Λαύρας όπου εκάρη δόκιμος μοναχός από τον αοίδιμο γέροντά του Γαβριήλ Βλάχο.

 Εκεί υπό την άγρυπνο επίβλεψη των ευλαβέστατων πατέρων της Μονής και ιδία του τότε καθηγουμένου Πολυκάρπου Παϊκου γαλουχήθηκε στην πίστη και  την  αρετή και διδάχθηκε τα ιερά γράμματα «τα δυνάμενα σοφίσαι εις σωτηρίαν»

Ο νεαρός  δόκιμος (Λουκάς κατά κόσμο)  προέκοπτε στην άσκηση και την ευσέβεια. Λόγω  της φιλομάθειάς του οι πατέρες της Μονής τον παρότρυναν να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο  Γυμνάσιο   Καλαβρύτων.

          Το 1943 χειροτονήθηκε διάκονος από τον  Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Θεόκλητο τον μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο  Αθηνών .

Μέχρι το έτος 1949 υπηρέτησε  στη Μονή της Αγίας Λαύρα.

Τον Ιούνιο του έτους 1946 προχειρίσθηκε σε   πρεσβύτερο και του απονεμήθηκε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη και  πνευματικού  από τον   τότε Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αγαθόνικο ο οποίος εκτίμησε τις αρετές του και τις διοικητικές του ικανότητες  και τον διόρισε Ηγούμενο της Μονής Αγίου Νικολάου Βλασίας.

 Εκεί υπηρέτησε με αυταπάρνηση και αυτοθυσία την Μονή της γενέτειρας του και κατόρθωσε σε λίγο χρόνο να  την κάνει  προσκύνημα περιωπής.

Το έτος 1949 φοίτησε   μετά από  εξετάσεις στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών  από την οποία πήρε πτυχίο το έτος 1954.

Στη διάρκεια των σπουδών του  υπηρέτησε ως εφημέριος στον Πανεπιστημιακό  Ναό της Καπνικαρέας, ενώ το  έτος 1955 έγινε  πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών από τον Μητροπολίτη Θεόκλητο.

Στη Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας εκλέχτηκε το έτος 1965 και αφοσιώθηκε στο έργο του ως  καλός ποιμένας με ένα και μοναδικό σκοπό, τη θρησκευτική, ηθική και Εθνική ανασυγκρότηση ολοκλήρου της εκτεταμένης περιοχής  της Μητροπόλεώς του. Πέραν των καθαρά ποιμαντικών του καθηκόντων τα οποία περιελάμβαναν  περιοδείες μέχρι των πλέον απομεμακρυσμένων  ενοριών  της Μητροπόλεώς του, τον εγκαινιασμό Ιερών Ναών, επισκέψεων σε σχολεία, άμεση επικοινωνία με το Χριστεπώνυμο πλήρωμα της Εκκλησίας  και του Ιερού Κλήρου προχώρησε στη  κατασκευή  σημαντικών έργων.

Μεταξύ των έργων του μπορούμε να καταγράψουμε και τα εξής:

-Ανέγερση Νέων Μητροπολιτικών Γραφείων.

-Δημιουργία Εκκλησιαστικού Μουσείου.

-Ανέγερση νέου περικαλλούς κτιρίου για τη στέγαση του Δροσινείου Ορφανοτροφείου.

-Ανέγερση νέας πτέρυγας εκ θεμελίων στην  Ιερά Μονή Αγίου Συμεών Μεσολογγίου.

-Ανακαίνιση Ιεράς Μονής Αγίας Ελεούσης Κλεισούρας (Κατασκευή ανόδου προς τον Ιερό Ναό, Ηλεκτροφωτισμός, ανέγερση Μοναστικού συγκροτήματος, ανέγερση σταυρού ύψους 16 μέτρων, Ανδριάντας  Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και προτομής του Καλογήρου της Κλεισούρας Γιάννη Γούναρη)

-Ανακαίνιση Ιερών Μονών Κατερινούς Αγγελοκάστρου.

-Αγορά οικήματος στην Πάτρα-Οικοτροφείου Σπουδαστριών καταγόμενων από την Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

-Ανέγερση κτιρίου στις Κατασκηνώσεις Αγίου Γεωργίου Αστακού.

-Ανέγερση τριώροφου Οικοτροφείου Θηλέων στην Αμφιλοχία.

-Ανέγερση Οικοτροφείου Αρρένων στον Αστακό

-Διαρρύθμιση της Νυκτερινής Σχολής Μεσολογγίου σε οικοτροφείο Θηλέων «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός»

-Ανέγερση 50 περίπου Ιερών Ναών.

-Αποπεράτωση και λειτουργία του Σελιβείου Γηροκομείου Μεσολογγίου.

-Δημιουργία Μαθητικών Κατασκηνώσεων στη θέση «Αράπης» Αμφιλοχίας.

-Δημιουργία Έξη Εκκλησιαστικών Μαθητικών Οικοτροφείων Αρρένων και Θηλέων στο Θέρμο, Αμφιλοχία, και Αστακό στα οποία διαμένουν και σιτίζονται εντελώς δωρεάν Μαθητές και Μαθήτριες διακρινόμενοι για το ήθος και την επίδοσή τους.

-Δημιουργία Πνευματικών Κέντρων στον Αστακό, Αγρίνιο και Κατοχή.

-Δημιουργία Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής.

-Έχτισε στη μακρινή Κορέα με δαπάνες του αίθουσα κατηχητικής διδασκαλίας στη μνήμη  της μητέρας του  με τίτλο «Αίθουσα Νικολίτσας Αβραντινή»

Πέραν των έργων αυτών ο κυρός Θεόκλητος  έκανε και τα εξής έργα εσωτερικής οικοδομής.

-Είχε καθιερώσει κάθε Κυριακή θρησκευτική ομιλία από το Ραδιοφωνικό Σταθμό Μεσολογγίου.

-Είχε καθιερώσει μηνιαίες Ιερατικές συνάξεις στο Αγρίνιο.

-Είχε δημιουργήσει Κύκλους μελέτης Αγίας Γραφής.

-Είχε καθιερώσει  την 30^η Ιανουαρίου εκάστου έτους εκδηλώσεις προς τιμήν των Εκπαιδευτικών της Μητροπόλεώς του και την 18^ην Οκτωβρίου εκάστου έτους εκδηλώσεις προς τιμήν των Ιατρών καθώς  και την επίδοση σ’ όλους  ειδικού αναμνηστικού τιμητικού  διπλώματος.

-Είχε χειροτονήσει σειρά νέων κληρικών και μεριμνούσε  για την επιμόρφωση των νέων σε Ιερατικές Σχολές και Ανώτερα Εκκλησιαστικά Φροντιστήρια.

-Είχε διοργανώσει το έτος 1969 ΄Έκθεση Χριστιανικού Βιβλίου.

-Είχε καθιερώσει  από το έτος 1971 και έκτοτε κάθε χρόνο αντιαιρετική εβδομάδα.

-Είχε επίσης καθιερώσει ετησίως  Ημέρα της Αγάπης με σειρά εκδηλώσεων.

-Είχε διοργανώσει εβδομάδα αιμοδοσίας και υπήρξε  ο ίδιος αιμοδότης.

-Πραγματοποιούσε  συχνές επισκέψεις σε Νοσοκομεία, Στρατιωτικές Μονάδες, Δημόσιες Υπηρεσίες και Κατασκηνώσεις.

-Επανέκδωσε το θρησκευτικού περιεχομένου περιοδικό «ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ»

-Εξέδωσε σε χιλιάδες αντίτυπα το έργο Φάνη Μιχαλόπουλου «ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ»

-Εξέδιδε ετησίως Ημερολόγιο τσέπης και τοίχου της Ιεράς Μητροπόλεως.

-Εξέδωσε  την συλλογή ποιημάτων του αειμνήστου Κ. Καλλινίκου με τίτλο: «Δάφναι και Μυρσίναι»

-Συνέταξε και απηύθυνε  πληθώρα εγκυκλίων ποιμαντορικού, διδακτικού, παραινετικού, κοινωνικού, κατηχητικού, εθνικού, διοικητικού, αντιαιρετικού και ελεγκτικού περιεχομένου.

Τα τελευταία χρόνια της Αρχιερατείας του  από τους μισθούς της Ιερατικής του σταδιοδρομίας και λοιπών   προσωπικών του οικονομιών, (δώρα και τυχερά ουδέποτε έλαβε) διέθεσε ποσό 50.000.000  δραχμών  και  συνέστησε  κοινωφελές  ίδρυμα με την επωνυμία  ΘΕΟΚΛΗΤΕΙΟΝ ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ-ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ με έδρα το Μεσολόγγι (Π.Δ. από  3-2-1993 (Φ.Ε.Κ Τεύχος Β΄ Αριθ.99/16-2-1994). Το  ίδρυμα αυτό  είχε  σκοπό την παροχή  από τους τόκους  του κεφαλαίου του δέκα  γαμήλιων βοηθημάτων κάθε χρόνο και ισάριθμες κόρες πολυτέκνων οικογενειών της Ιεράς Μητροπόλεως.

-Υπήρξε χορηγός του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Εξαρχίας του Παναγίου Τάφου, της Εκκλησίας της Αλβανίας, της Εκκλησίες Βαλκανικών χωρών, της Εξωτερικής Ιεραποστολής κ.α.

Υπήρξε χορηγός της Πολυτεκνικής Οργάνωσης Πατρών με το ποσό των 5.000.000 και 500.000. για χορήγηση γαμήλιων βοηθημάτων.

Υπήρξε χορηγός των κατασκηνώσεων του Πατρός Γερβασίου στα Συχαινά, της Κιβωτού Αγάπης,

Υπήρξε χορηγός της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου.

Υπήρξε χορηγός της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου Βλασίας.

Κατά την περίοδο της εξορίας του άφησε στο ταμείο της Μητροπόλεώς του το ποσό των 400.000.000 δραχμών με όλα τα ως τότε έργα εξοφλημένα.

Είχε προγραμματίσει ακόμη μ’ αυτά τα χρήματα τα οποία είχε συγκεντρώσει γι’ αυτό το σκοπό,

-Να ανεγείρει Βρεφονηπιακό Σταθμό της Εκκλησίας.

-Πρότυπο παιδική χαρά.

-Να ανακαινίσει το μεγαλοπρεπές Επισκοπικό Μέγαρο στο Μεσολόγγι.

-Να τοποθετήσει στον κήπο των Ηρώων, Μνημείο των πεσόντων κληρικών κατά την ΄Έξοδο.

Δικαίως ο Δήμος Μεσολογγίου με την ευκαιρία συμπλήρωσης 30 χρόνων Αρχιεροσύνης του με την παμψηφεί ληφθείσα υπ΄αρίθ.69/1995 απόφασή του τίμησε τον Κυρό Θεόκλητο με το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλεως και με σχετικό δίπλωμα  σε ειδική τελετή.

Δικαιολογημένα επίσης  τιμήθηκε σε ειδική γιορτή από το Σύλλογο Πολυτέκνων Μεσολογγίου για την εν γένει προσφορά του στους πολυτέκνους της Μητροπόλεώς του και κυρίως για τη σύσταση του ιδρύματος.

Κατά το έτος 1995 τιμήθηκε επίσης με χρυσό μετάλλιο από την Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών για την μεγάλη προσφορά του στα γράμματα, άλλωστε  υπήρξε ο ίδιος  συγγραφέας με πλούσια συγγραφική δραστηριότητα(16  τυπωμένα έργα ).

Έφυγε αντικανονικά, πικραμένος και στεναχωρημένος, από τις σκευωρίες και τις συκοφαντίες των ευεργετηθέντων αχάριστων.

Κλείνοντας αυτή την αναφορά μας στον  Μακαριστό Θεόκλητο, μπορούμε να πούμε  ότι  οι προτροπές του Αποστόλου Παύλου προς Τιμόθεο:«Δει ουν τον Επίσκοπον ανεπίληπτον είναι» (Κεφ.Γστ.2-7) «και μαρτυρίαν καλήν έχει από των έξωθεν, ίνα μη εις ονειδισμόν εμπέση και παγίδα του διαβόλου» και προς Τίτον: «δει γαρ τον επίσκοπον ενέγκλητον είναι ως Θεού οικονόμον, μη αυθάδη, μη οργίλον, μη πάροινον , μη πλήκτην, μη αισχροκερδή, αλλά φιλόξενον, φιλάγαθον, σώφρονα, δίκαιον, όσιον εγκρατή…»(Κεφ.Α΄στ.7-8) έτυχαν πλήρως της αποδοχής του αοίδιμου Μητροπολίτη Θεοκλήτου  και  φαίνεται ότι από την  περίπτωσή του να  μην  είναι εντελώς  ακατόρθωτα .Η προτομή του  που θα αποκαλυφθεί λίαν  προσεχώς από το Δήμο Μεσολογγίου  θα  τονίζει  το γεμάτο έργα ζωντάνια και προσφορά πέρασμα του.

 Η βιωτή και η δράση του Κυρού Θεοκλήτου ας γίνει σημείο αναφοράς και παραδειγματισμού  των σημερινών  Επισκόπων  και ας εγκαταλείψουν τα πολλά λόγια, το λαϊκισμό και την υποκρισία…