560 Χρόνια μετά την Άλωση

560  Χρόνια  μετά την Άλωση

ΤΗΝ  ΑΛΩΣΗ  ΠΕΤΥΧΑΝ

Η ΔΙΧΟΝΟΙΑ ,Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ

Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη Επίτ. Δικηγόρου Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

                 Η Πόλη γύρω στα 1450 ήταν μια μικρή πόλη των 70.000 κατοίκων όταν άλλοτε είχε ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο. Είχε αποδεκατιστεί από την πανούκλα και τις αλλεπάλληλες  πολιορκίες των Τούρκων. Τα  μηνύματα της αδυναμίας και της πτώσης της Αυτοκρατορίας υπήρξαν πριν από την έναρξη της Δ. Σταυροφορίας  η οποία και επέφερε στην πόλη και το τελικό χτύπημα. Υπήρξε ένας αναβρασμός και μια ατμόσφαιρα εμφυλίου. Στην Πελοπόννησο, ο τοπικός άρχοντας Λέων Σγουρός  είχε αποστατήσει, και με έδρα το Άργος επέκτεινε την κυριαρχία του βόρεια, μέχρι την κεντρική Εύβοια και τη Λάρισα. Στη Ρόδο αποστάτησε ο τοπικός άρχοντας, Λέων Γαβαλάς. Στην Μικρά Ασία σημαντικό υπήρξε το κίνημα του Θεόδωρου Λάσκαρη στη Βιθυνία. Στον Πόντο, τον Απρίλιο του 1204, η Τραπεζούντα καταλήφθηκε με γεωργιανό στρατό από τον εγγονό του Ανδρόνικου, Αλέξιο Α', ο οποίος ίδρυσε εκεί στη συνέχεια την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Η περιοχή της Σμύρνης, είχε αποσπαστεί από το Βυζάντιο από το 1198. Η περιοχή της Φιλαδέλφειας το 1203 αποστάτησε με επικεφαλής τον τοπικό της άρχοντα. Η Αττάλεια είχε και αυτή ανεξάρτητο δικό της κυβερνήτη, κάποιον Ιταλό τυχοδιώκτη. Η άλλοτε ισχυρή κεντρική εξουσία της Αυτοκρατορίας ήταν πια σκιώδης.Yπήρξε μια τάση ανεξαρτητοποίησης  των λίγων χωρών που παρέμεναν ελεύθερες. Και σαν να μην έφταναν  όλα αυτά υπήρξε μια μεγάλη ενωτική και ανθενωτική διαμάχη, υπέρ και κατά της ένωσης των Εκκλησιών. Οι εναντιούμενη στην ένωση συμμαχούσαν και με τους Τούρκους. Οι υπέρμαχοι της ένωσης έλεγαν στους αντιτιθεμένους:Όταν οι δύο Ρώμες ήταν ενωμένες διαφετεύσαμε τον κόσμο. Όταν διχάστηκαν χάσαμε τα πρωτεία. Με αυτή την έννοια η πραγματική πτώση της πόλης  άρχισε από το 1204 και μετά. Η ανθενωτική διαμάχη πήρε επικίνδυνες διαστάσεις μετά το 1438 και τη σύνοδο της Φερράρας.  Εκεί ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η’ ξεσήκωσε  την Εκκλησία σε μια τελευταία προσπάθεια  Ένωσης αλλά ενώ η διανόηση ήθελε να είναι αναγεννησιακοί η Εκκλησία παρέμενε προσηλωμένη στα πάτρια κατά τρόπο φανατικό. Αυτή την τελευταία περίοδο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπήρξε ένας ακόμη παράγοντας παρακμής. Υπήρξε μια έντονη και γενική δεισιδαιμονία που τρέφονταν κυρίως από τις προφητείες. Ήδη από τον 6^ο αιώνα υπήρχαν προφητείες οι οποίες ήταν αισιόδοξες για το μέλλον .Αυτή την τελευταία περίοδο οι προφητείες  προμήνυαν το τέλος της Πόλης και μαζί μ’ αυτή το τέλος του κόσμου και της ιστορίας. Αυτό ήταν και το κλίμα της εποχής. Δεισιδαιμονία, διχόνοια, φτώχεια κακοτυχία. Οι κάτοικοι της Πόλης ζούσαν σε μια πόλη ερημωμένη. Ακόμη και τα ανάκτορα του Πορφυρογέννητου λίγα δωμάτια χρησιμοποιούνταν. Ο Παλαμάς  τα γράφει πολύ παραστατικά στο ποίημα του «Δωδεκάλογος του Γύφτου»:

«…Και ήταν οι καιροί που η Πόλη

πόρνη σε μετάνοιες ξενυχτούσε

και τα χέρια της δεμένα τα κρατούσε

και καρτέραγ’ ένα μακελάρη…

και καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρει».

Η πόλη θα μπορούσε να έχει Τουρκέψει νωρίτερα ο λόγος που δεν έγινε αυτό ήταν  πως ο Βαγιαζίτ έπεσε στα χέρια των Μογγόλων.

Η πόλη όπως ήταν πλέον αποδεκατισμένη  δεν μπορούσε να σταθεί μόνη της όρθια. Ο Μανουήλ ζητούσε τη συνδρομή των Καρόλων, ο Ιωάννης  πήγε στη Φεράρα. Είναι η εποχή των επαιτών Αυτοκρατόρων. Πήγαιναν ως επαίτες στη δύση έστω και εάν τους τιμούσαν ανάλογα οι ηγέτες της Δύσης. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η Δύση δεν βοήθησε την Πόλη.Aπέναντι σ’ όλη την Ανατολή που ήταν το «Βυζάντιο» η δύση τότε ήταν πολυδιασπασμένη και ο Πάπας είχε στους ώμους του  ένα σχίσμα και την ανατολική Εκκλησία εχθρική εναντίον του. Χαρακτηριστικό είναι όταν  ο Παλαιολόγος πολεμάει τους Τούρκους μαζί με τον απεσταλμένο του Πάπα, Ισίδωρο του Κιέβου και τους Γενουάτες ο Γεννάδιος πρώτος Πατριάρχης μετά την άλωση τοιχοκολλούσε ανάθεμα εναντίον του Παλαιολόγου. Μετά την πτώση της πόλης οι Δυτικοί έτρεμαν. Όταν ανέλαβε Πάπας ο Πίος Β΄ έγραψε μια πραγματεία για την Άλωση  στην οποία μιλούσε για καταστροφή της Χριστιανοσύνης ,οι Ρώσοι που υπήρξαν φανατικοί ανθενωτικοί δεν γράφουν τίποτε εντελώς για την πτώση της Πόλης. Εκείνοι που θρήνησαν από την αρχή για την πτώση της πόλης ήταν  οι κάτοικοι της Τραπεζούντας

«Πάρθεν  η Πόλη, πάρθεν η Ρωμανία» έλεγαν.

Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι ο Μωάμεθ μετά την κατάληψη της Πόλης έδωσε το πατριαρχικό αξίωμα στο Γεννάδιο Σχολάριο ορίζοντάς τον  αμέσως και αρχηγό του Μιλιέτ δηλαδή όλων των Ορθοδόξων. Κάπως έτσι  η Εκκλησία κράτησε  όλα τα κτήματά της και φτάσαμε στα σημερινά βατοπεδινά βακούφια. Την εποχή της άλωσης σε όλη την διαμάχη ενωτικών-ανθενωτικών οι καλόγεροι στα Μοναστήρια της Πόλης και του Αγίου Όρους ήταν οι πρώτοι υπέρ των ανθενωτικών. Είναι πολλοί και δεν πολεμούν.

Συνεπώς την άλωση δεν την πέτυχαν οι Τούρκοι, αλλά η διχόνοια, ο φανατισμός, η μοιρολατρία, η δεισιδαιμονία και  η εμφύλια διαμάχη,.