ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΗ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ;

ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΗ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ;

Του Δρ Σπύρου Παρασκευόπουλου

 Ομοτίμου Καθηγητή της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λειψίας

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις: Οι πρόωρες ελληνικές βουλευτικές εκλογές, οι  οποίες θα πραγματοποιηθούν στις 25/01/2015, έφεραν και πάλι τη λέξη "Grexit" - μια πιθανή έξοδο της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ – στο προσκήνιο. Αυτό το πολυσυζητημένο σενάριο καταστροφής της  Ελλάδας και της Ευρωζώνης,  δεν οφείλεται μόνο στη δημαγωγική και ουτοπική επιχειρηματολογία του αριστερού ηγέτη της αντιπολίτευσης κ. Τσίπρα. Και αυτός συμβάλει βέβαια στη  πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα, αφού απειλεί ότι σε περίπτωση που γίνει Πρωθυπουργός της Ελλάδας θα σταματήσει την εξυπηρέτηση του χρέους, δηλαδή την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων, θα ακυρώσει τις μέχρι τώρα κατά τη γνώμη του αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις της Τρόικας, και εν γένει θα επιδιώξει τη σοσιαλιστική μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Όλα αυτά δημιουργούν πράγματι, όσον αφορά την πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, αρκετό κακό. Αλλά εξίσου κακό δημιουργούν και οι απερίσκεπτες και μονομερείς προπαγανδιστικές δηλώσεις του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Junker, της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ και του Υπουργού των Οικονομικών της Γερμανίας κ Σόιμπλε υπέρ του αντιπάλου του κ. Τσίπρα κ. Σαμαρά.

 Όλοι τους προσπαθούν με τα λεγόμενά τους σήμερα, που δεν είναι όλα σωστά, όσα αφορούν τουλάχιστον τον κ. Σαμαρά, να επηρεάσουν τους Έλληνες  ψηφοφόρους υπέρ του.

Προφανώς έχουν ξεχάσει οι Ευρωπαίοι ηγέτες αυτά που πριν περίπου 3 χρόνια έλεγε ο κ. Σαμαράς. Τότε ήταν και γι αυτούς ο απρόβλεπτος δημαγωγός, ο πελατειακός (νεποτισμός, διαφθορά) και αντιμνημονιακός πολιτικός ηγέτης, που δεν συμφωνούσε με το συμφωνημένο με αυτούς πρόγραμμα αποφυγής της Ελλάδας από τη χρεωκοπία.

Επίσης φαίνεται να έχουν ξεχάσει, ότι ο κ. Σαμαράς εξασκεί περίπου 40 χρόνια εξουσία (νομοθετική ή/και εκτελεστική) στην Ελλάδα και ότι είναι ένας υπαίτιος και συνυπεύθυνος για τη σημερινή κρίση της.

Αυτές οι αδέξια κρυμμένες απειλές των Ευρωπαίων ηγετών κατά της εσφαλμένης γι’ αυτούς εκλογής των Ελλήνων ψηφοφόρων, δεν τραυματίζει μόνον το δημοκρατικό αίσθημα και την εθνική υπερηφάνεια όλων των Ελλήνων, αλλά είναι κατά την άποψή μου αναμφισβήτητα μία ωμή παρέμβαση ξένων μη Ελλήνων πολιτικών στις ελληνικές πολιτικές εξελίξεις. Αυτή η παρέμβαση αποτελεί και μια καινοτομία μέσα στην ΕΕ και δεν αποκλείεται να προκαλέσει προκλητικά την αντίθετη από την επιδιωκόμενη αντίδραση των ψηφοφόρων στις επερχόμενες (25 Ιανουαρίου) βουλευτικές εκλογές.

Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα: Οι πρόωρες ελληνικές εκλογές και η εξ’ αυτών προερχόμενη εντατική συζήτηση για μία πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη (Grexit), δίνουν την ευκαιρία να εξεταστούν αναλυτικά το επίπεδο και οι άμεσες μελλοντικές εξελίξεις των ανάλογων μακροοικονομικών μεγεθών της ελληνικής Οικονομίας και να διαφωτίσουν έτσι τη συζήτηση σχετικά με την έξοδο ή παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.

Ο ακόμη πρωθυπουργός κ. Σαμαράς επαναλαμβάνει στον προεκλογικό του αγώνα συνεχώς, ότι η κυβέρνησή του πέτυχε τα τελευταία 2,5 χρόνια να βγάλει σταδιακά την ελληνική Οικονομία από την κρίση. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η ελληνική οικονομία έχει ήδη ξεπέρασε την ύφεση, τα πρωτογενή δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν εξαλειφθεί, η ανεργία μειώνεται και η διεθνής πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας αποκαθίσταται σταδιακά.

Η Ελλάδα, όπως λέει και επαναλαμβάνει συνεχώς ο ίδιος, στέκεται πλέον στα πόδια της και ήδη άρχισε να περπατάει μόνη της.

Εξετάζοντας όμως τα συγκεκριμένα μακροοικονομικά μεγέθη της Ελλάδας, όπως αυτά παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 και είναι παρμένα από τους πίνακες που παρουσιάζονται στους Εθνικούς προϋπολογισμούς της Ελλάδας, τότε δικαιολογείται να έχει κανείς αμφιβολίες σχετικά με τα λεγόμενα του κ. Σαμαρά.

Το ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της Ελλάδας ήταν το 2014 στο επίπεδο του 2004, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από 7,7% το 2008 σε 26% το 2014, το συνολικό (όχι το πρωτογενές) έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε το 2014 σε περίπου 8,4 δις €, το δημόσιο χρέος έφτασε στο τέλος του 2014 περίπου 326 δις € (περίπου 179% του ΑΕΠ) και για την εξυπηρέτηση του χρέους (τοκοχρεολύσια) θα χρειαστούν για την επόμενη τετραετή θητεία της νέας Κυβέρνησης περισσότερα από 60 δις €, ή κατά μέσο όρο πάνω από 15 δις € ετησίως. Περίπου το 80% του δημόσιου χρέους στην Ελλάδα είναι δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Το υπόλοιπο, 20% περίπου, αποτελείται από βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα ιδιωτικά δάνεια.

Αν το σημερινό δημόσιο χρέος  (περίπου 326 δις. €) μπορεί να εξυπηρετηθεί, δηλαδή μπορούν να πληρωθούν τα τοκοχρεολύσια, εξαρτάται πρωτίστως από τις αναπτυξιακές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας και το επίπεδο των δημοσιονομικών  πλεονασμάτων στα επόμενα χρόνια. Κατά το τρέχον έτος (2015), η Ελλάδα πρέπει να πληρώσει - κατά τον εθνικό προϋπολογισμό του 2015 - 21,9 δις. € τοκοχρεολύσια, δηλαδή 16 δις. € χρεολύσια και 5,9 δις. € τόκους.

Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2015 προβλέπει επίσης  για το τρέχον έτος 2015  55,6 δις € έσοδα και 55,7 δις. € δαπάνες.  Στις δαπάνες  περιλαμβάνονται και οι τόκοι, γεγονός που σημαίνει ότι φέτος αναμένεται ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης των 6,0 δις ευρώ. Το χρεολύσιο των περίπου 16 δις € πρέπει και αυτό να χρηματοδοτηθεί. Για το τρέχον έτος η χρηματοδότησης φαίνεται να είναι δυνατή, αφού είναι ακόμη περίπου 14 δις € διαθέσιμα από τα 240 δις € των δανείων διάσωσης του ΕΜΣ και το ΔΝΤ και αφού προβλέπεται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2015  ένας ρυθμός ανάπτυξης της τάξης του 2,9%. Προϋπόθεση βέβαια για όλα αυτά είναι, ότι τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού και ο αναμενόμενος ρυθμός ανάπτυξης θα συμβούν  πράγματι.

Για το έτος 2016 απαιτούνται για την εξυπηρέτηση του χρέους τοκοχρεολύσια της τάξης των 13.1 δις €. Δεδομένου ότι για το έτος 2016 δεν υπάρχουν πλέον άλλα φθηνά δάνεια από τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ τότε είναι αναγκαία η πραγματοποίηση μεγάλων πλεονασμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό. Αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε πρέπει να δανειστεί η Ελλάδα από τις χρηματαγορές. Η πραγματοποίηση όμως της δανειακής διαδικασίας στις χρηματαγορές απαιτεί:

·      Από την ελληνική Οικονομία έναν ετήσιο και συνεχόμενο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ μεταξύ 3% και 5%.

·      Από τους κυβερνόντες, για την επίτευξη αυτών των ρυθμών ανάπτυξης, την επιτάχυνση της πραγματοποίησης των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.

·      Την μείωση της ανεργίας με γοργούς ρυθμούς.

·      Την χρηματοδότηση του ελληνικού χρέους από τις χρηματαγορές με υποφερτά επιτόκια.

·      Υπομονή και αποδοχή από τον ελληνικό λαό  αυτής της χρονοβόρου διαδικασία χωρίς κοινωνικές αναταράξεις.

Junker, Merkel και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι είναι προφανώς της γνώμης ότι πρώτον η διαδικασία αυτή ανάπτυξης δεν έχει εναλλακτική λύση, και ότι δεύτερον ο κύριος Σαμαράς δεν είναι μόνον πρόθυμος αλλά και ικανός να πραγματοποιήσει προς όφελος όλων των συμμετεχόντων αυτή τη διαδικασία. Γι ‘ αυτό θα το χαιρέτιζαν να παραμείνει αυτός Πρωθυπουργός της Ελλάδας.    

Ένα σοσιαλιστικό πείραμα στην Ελλάδα;
Τι θα συμβεί όμως αν το ελληνικό εκλογικό σώμα δεν συνεχίσει να εμπιστεύεται τον κ Σαμαρά και εκλέξει τον κ Τσίπρα; Και αυτός στη συνέχεια απορρίψει την επώδυνη πορεία των μεταρρυθμίσεων και της λιτότητας, οι οποίες κατά τη γνώμη του μείωσαν το εισόδημα των Ελλήνων μέχρι και 40%, ανέβασαν την ανεργία πάνω από 25% και οδήγησαν εκατομμύρια Έλληνες στη εξαθλίωση;

Και τι θα συνέβαινε αν ο κ. Τσίπρας παρακαλούσε τους  πιστωτές του να του δώσουν την ευκαιρία στο χρονικό διάστημα των τεσσάρων ετών της Κυβέρνησης του, να πραγματοποιήσει το „σοσιαλιστικό“ του πείραμα στην Ελλάδα, απαλλάσσοντας την Κυβέρνησή του  από την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων που ανέρχονται στο διάστημα αυτό στα 60 δις €;

Αν υποθέσουμε ότι οι δανειστές αποδέχονταν την παράκληση του κ. Τσίπρα, τότε προσωρινά θα αποφεύγονταν η χρεοκοπία της Ελλάδας και η αιτία για το Grexit δεν θα υπήρχε.

Αμέσως θα ηρεμούσαν οι χρηματαγορές, και θα σταθεροποιείτο το Ευρώ. Και αν υποθέσουμε ότι το πείραμα του κ.Τσίπρα κατέληγε σε επιτυχία και η ελληνική Οικονομία είχε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, τότε θα μπορούσε και πάλι να αρχίσει - όχι πλέον τόσο επώδυνα – η εξυπηρέτηση του χρέους.

Η κα Μέρκελ, ο κ. Junker, ο κ. Σόιμπλε, ο κ Rajoy, οι άλλοι Ευρωπαίοι και οι Έλληνες θα είχαν βιώσει το γεγονός ότι υπάρχει πράγματι και μία άλλη επιτυχής εναλλακτική λύση ενάντια στην υπάρχουσα αυστηρή, επώδυνη και αμείλικτη λύση της Τρόικα.

Αν όμως τελικά το πείραμα του κ. Τσίπρα αποτύχει, τότε θα τελειώσει προς το παρόν και η πολιτική του καριέρα. Οι Έλληνες θα ψάξουν - με τέσσερα χρόνια καθυστέρηση - να βρουν τώρα έναν καλύτερο Σαμαρά που θα αρχίσει και πάλι από την αρχή την υλοποίηση του αδυσώπητου αλλά δυστυχώς αναγκαίου σχεδίου λιτότητας της Τρόικας. Η συζήτηση του Grexit θα έρθει και πάλι στην ημερήσια διάταξη.

Αν όμως δεν ανταποκριθούν οι δανειστές στην παράκληση του κ. Τσίπρα και αυτός χωρίς τη συγκατάθεση τους σταματήσει μονομερώς την εξυπηρέτηση του χρέους, τότε η Ελλάδα είναι αμέσως αφερέγγυα (χρεοκοπημένη). Και αν στη συνέχεια ο κ. Τσίπρας - ενάντια στη συμβουλή του γερμανού οικονομολόγου Werner Sinn - παραμείνει μέλος της ΟΝΕ - κάτι που νομικά είναι δυνατό - τότε δεν θα προκύψουν κατά τη γνώμη μου αξιόλογα προβλήματα σχετικά με τη σταθερότητα του ευρώ και τη συνοχή της Ευρωζώνης. Και αυτό διότι οι κύριοι πιστωτές της Ελλάδας δεν είναι οι κεφαλαιαγορές αλλά οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι που θα επιφορτιστούν τις ζημίες των δισεκατομμυρίων €.

Επίσης δεν είναι αλήθεια αυτό, που πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν, ότι η χρεοκοπημένη Ελλάδα θα πρέπει να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη, διότι οι ελληνικές εμπορικές τράπεζες θα καταρρεύσουν, αφού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα σταματήσει τη χρηματοδότησή τους. Η Ελλάδα ως μέλος της ΟΝΕ είναι συνιδιοκτήτης της ΕΚΤ και γι ‘ αυτό έχει τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως και όλες οι άλλες χώρες μέλη της ΟΝΕ. Η ΕΚΤ είναι υποχρεωμένη να παράσχει την αναγκαία χρηματοδότηση, που είναι απαραίτητη για τη διακίνηση του πάνω από 180 δις € ετήσιου ΑΕΠ της Ελλάδας.

Γι ‘αυτό με την πτώχευση της Ελλάδας δεν είναι υποχρεωτική και η κατάρρευση του ιδιωτικού εμπορικού τραπεζικού συστήματος τη ς Ελλάδας.

Με τη μη εξυπηρέτηση όμως του χρέους  έχει η Ελλάδα τώρα τη δυνατότητα και την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει τα τοκοχρεολύσια επενδυτικά και να αυξήσει σημαντικά τον ρυθμό ανάπτυξης της Οικονομίας και μάλιστα με τις προϋποθέσεις ενός σταθερού νομίσματος σαν το Ευρώ.

Τα δήθεν πλεονεκτήματα που θα αποκτούσε η Ελλάδα με την εισαγωγή δικού της νομίσματος, όπως υποστηρίζουν πολλοί Οικονομολόγοι, είναι κατά τη γνώμη μου μια ψευδαίσθηση.

Και αυτό διότι κράτη που είναι υπερχρεωμένα σαν την Ελλάδα και με σχετικά μεγάλο βαθμό διαφθοράς, έχουν την τάση – όπως οι μέχρι τώρα εμπειρίες δείχνουν – να χρησιμοποιούν την υπερπαραγωγή χρήματος για τη χρηματοδότηση όλων των δημοσιονομικών τους αναγκών. Οι συνέπειες θα είναι ένας ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, γενική δυσπιστία έναντι του νέου νομίσματος, η φυγή κεφαλαίων και τελικά πάλι οικονομική ύφεση με πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας και γενικής μεγάλης φτώχειας.

Μεσοπρόθεσμα αλλά και ίσως βραχυπρόθεσμα θα είναι κατά τη γνώμη μου οι συνέπειες μιας αφερέγγυας Ελλάδας εντός της Ευρωζώνης και για τις δύο πλευρές (Ευρωζώνη και Ελλάδα) όχι μόνον αρνητικές αλλά και η έντασή τους απρόβλεπτη.

Χρηματικά και άλλα περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας και της Κεντρικής της Τράπεζα στο εξωτερικό και όλες οι επιχορηγήσεις στα πλαίσια των προγραμμάτων της ΕΕ θα κατάσχονται. Για πολλά χρόνια η Ελλάδα δεν θα δύναται να απόκτηση περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό και δεν θα μπορεί να δανειοδοτείται από τις κεφαλαιαγορές. Όλες οι εισαγωγές αγαθών θα απαιτούν πληρωμές σε μετρητά. Επιπλέον θα υπάρξουν επίσης ηθικά και δεοντολογικά προβλήματα. Η Ελλάδα και οι Έλληνες θα θεωρούνται παγκοσμίως λόγω της μη αποπληρωμής των δανείων και της μη καταβολής των συμφωνηθέντων τόκων απατεώνες, ψεύτες, κλέφτες και αναξιόπιστοι. Ταυτόχρονα η Ελλάδα και οι Έλληνες θα πιέζονται από τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης συνεχώς και αυτή η πίεση θα είναι τελικά τόσο ασφυκτική, που θα αναγκαστεί η Ελλάδα από μόνη της να εξέλθει από την Ευρωζώνη.

Μια νέα Οδύσσεια είναι επικείμενη
Για να αποφευχθεί λοιπόν μία τέτοια εξέλιξη, θα ήταν και για τα δύο μέρη η καλύτερη λύση, να καταλήξουν όσο το δυνατόν συντομότερα - όποιος και να γίνει Πρωθυπουργός - σε συμφωνία σχετικά με μία ελεγχόμενη πτώχευση. Και αυτή μάλιστα πριν επέλθει η συνολική αφερεγγυότητα (πτώχευση) της Ελλάδας με πολύ αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα, για τους πιστωτές και για τη σταθερότητα της Ευρωζώνης.  Ελεγχόμενη πτώχευση σημαίνει - με την προϋπόθεση βέβαια μίας ταχείας υλοποίησης συγκεκριμένων μεταρρυθμιστικών μέτρων – τη διαγραφή  ενός τμήματος του χρέους ή της επιμήκυνσης της αποπληρωμής του χρέους και μείωση των επιτοκίων ή την αναστολή της  εξυπηρέτησης  του χρέους  για αρκετά χρόνια. Την απαραίτητη βούληση για μεταρρυθμίσεις δεν την είχε δυστυχώς - και παρά την πίεση της Τρόικας - μέχρι τώρα ο κ. Σαμαράς. Και ο κ. Τσίπρας απορρίπτει κατηγορηματικά όχι μόνο την επέμβαση και τον έλεγχο της Τρόικας, αλλά και όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Γι ‘ αυτό εάν οι Έλληνες ψηφοφόροι δεν τολμήσουν στις 25 Ιανουαρίου να πειραματιστούν με την εκλογή μίας νέας γενιάς πολιτικών, και αυτό δυστυχώς είναι πολύ πιθανό, και εκλέξουν πάλι πελατειακούς πολιτικούς του τύπου Σαμαράς ή Τσίπρα - τελικά το Grexit θα είναι αναπόφευκτο.

Οι Ευρωπαίοι θα χάσουν βέβαια τα δισεκατομμύρια € τόκους και δάνεια, αλλά θα αποκτήσουν  - χωρίς πλέον τους δαπανηρούς και μόνιμα ταραχοποιούς  Έλληνες - την διακαώς επιδιωκόμενη σταθερότητα στην Ευρωζώνη. Για τους Έλληνες όμως θα αρχίσει μια νέα επώδυνη Οδύσσεια εκτός της Ευρωζώνης. Πιθανώς τώρα τα 20 χρόνια που έκανε ο Οδυσσέας δεν θα είναι επαρκή για να φτάσουν οι Έλληνες στην Ιθάκη.