ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ Π. Α. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ
"ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ"
ΠΑΤΡΑ 2013
(Παρουσίαση στη Δημοτική Βιβλιοθήκη )
Τον αείμνηστο γιατρό και συγγραφέα Πάνο Χρονόπουλο γνώρισα στις συναντήσεις μας στη Διακίδειο Σχολή Λαού στις ομιλίες που διοργάνωνε τότε ο Κώστας Τριανταφύλλου. Στις ομιλίες αυτές είχε λάβει μέρος και ο ίδιος ως ομιλητής πολλές φορές και είχα την ευτυχία να παρακολουθήσω τις ομιλίες αυτές του συγγραφέα. Μάλιστα μου είχε χαρίσει και το έργο του, μια κοινωνική σάτιρα με τίτλο: «Ο γάιδαρος αυτός ο παρεξηγημένος» το οποίο κάποιος βιβλιόφιλος που το δανείσθηκε ξέχασε να το επιστρέψει και λείπει από τη Βιβλιοθήκη μου. Δεν είχα βέβαια ιδιαίτερη σχέση με τον αείμνηστο συγγραφέα, γνώριζα όμως συμπολίτες από το φιλικό του περιβάλλον οι οποίοι τον χαρακτήριζαν ανοιχτόκαρδο άνθρωπο πνευματώδη άνθρωπο που διέθετε χιούμορ. Αργότερα μετά το θάνατό του έμαθα περισσότερα για τη ζωή και το έργο του και κυρίως το γεγονός ότι σπούδασε όπως συνήθως σπούδαζαν όσοι έχουν τη σφραγίδα της δωρεάς πλην στερούνται οικονομικά διαθέσιμα γι’ αυτό το σκοπό. ΄Έτσι σπούδαζαν εργαζόμενοι. Αυτή η ιδιότητα του εργαζομένου φοιτητή με συγκίνησε ιδιαίτερα και με έκανε να αγαπήσω τον άνθρωπο και το έργο του. Όταν μου ζητήθηκε από το γιο του να είμαι ένας εκ των παρουσιαστών του τελευταίου έργου του της ανέκδοτης συλλογής διηγημάτων του με τον τίτλο: «ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ» το οποίο δεν κατάφερε να το τυπώσει ο ίδιος και να το χαρεί παρά τις προσπάθειες και προετοιμασίες για την έκδοση του, δέχθηκα με ιδιαίτερη ικανοποίηση. Δεν είχα τη χαρά να διαβάσω προηγούμενα βιβλία του εκτός από το δοκίμιο κοινωνικής σάτιρας «Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ ΑΥΤΟΣ Ο ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΟΣ» έτσι οι κρίσεις μου και οι εκτιμήσεις μου θα περιορισθούν στη συλλογή διηγημάτων του με τον τίτλο: «ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ». Την επιμέλεια του έργου ανέλάβε ο συνάδελφος στη δικηγορία και φίλος συγγραφέας Χρήστος Μούλιας ο οποίος και προλόγισε το έργο. Το προλογικό σημείωμα αποτελεί πέραν της αναλυτικής βιογραφίας του συγγραφέα και μια συστηματική ανάλυση και αξιολόγηση του έργου σε σημείο που δεν παρέχει μεγάλα περιθώρια να αναπτύξω κάποιες ιδιαίτερες κρίσεις και εκτιμήσεις .
Η πορεία του Πάνου Χρονόπουλου ως μαθητή που υποχρεώθηκε να μεταναστεύσει, να εργασθεί και να σπουδάσει εργαζόμενος με συγκινεί ιδιαίτερα αφού θυμίζει και τη δική μου πορεία. Έφυγε κι εκείνος όπως κι εγώ από το χωριό του με μόνα εφόδια την ευχή των γονιών του. Μόνο που η Οδύσσεια του αείμνηστου Πάνου Χρονόπουλου έφτασε και πέραν του Ατλαντικού.
Θέλω ακόμη να σημειώσω ότι κατά την αναζήτηση βιογραφικών και βιβλιογραφικών στοιχείων διαπίστωσα ότι με τον αείμνηστο γιατρό και συγγραφέα Πάνο Α. Χρονόπουλο υπήρξαμε γείτονες στην ποίηση. Συγκεκριμένα στον τόμο του έργου «ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ - ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 1930-1965» του Γιάννη Μαρή εκείνος είχε συμπεριληφθεί στη σελίδα 124 της Ανθολογίας με ποίημα του «ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ» και εγώ ακολουθώ στην αμέσως επομένη σελίδα 125 με το ποίημα μου ΝΙΚΗΣΕ…
Βέβαια με το γιο του συμπολίτη μας οδοντίατρο Γιώργο Χρονόπουλο, με συνδέουν φιλικοί και πολιτικοί - ιδεολογικοί δεσμοί μια και κάποια περίοδο αμέσως μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας βρεθήκαμε και οι δυο στη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση(ΣΔΕ) των Μαγκάκη-Τσάτσου-Πρωτοπαπά.
Χαίρομαι ειλικρινά που ο φίλος Γιώργος εκπληρώνει μετά θάνατο την επιθυμία του πατέρα του να τυπώσει και να κυκλοφορήσει το τελευταίο ανέκδοτο έργο του. Χαίρομαι ακόμη που ανέθεσε και σε μένα την αποψινή παρουσίαση.
Τα δεκατέσσερα διηγήματα της συλλογής «ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ» έχουν λάβει τον τίτλο ομότιτλου διηγήματος. Αποτελούν κομμάτια της βιωματικής εμπειρίας του συγγραφέα, πάντα με πυρήνα αληθείας. Και μ’ αυτή τη διαπίστωση μπορούμε επίσης να κάνουμε μια άλλη διαπίστωση που για μένα αποτελεί αξίωμα: Ότι είναι αληθινό είναι και ωραίο. Και τα διηγήματα του αείμνηστου Πάνου Χρονόπουλου είναι διηγήματα-αφηγήματα της πραγματικότητας γι’ αυτό και σαν αληθινά είναι και όμορφα.
Το διήγημα άλλωστε είναι γνωστό λογοτεχνικό είδος σύντομης σε έκταση αφηγηματικής πεζογραφίας. Προσωπικά θεωρώ πως είναι το πιο δύσκολο είδος της λογοτεχνίας μας. Είναι πιο μικρό από τη νουβέλα και πολύ πιο μικρό από το μυθιστόρημα, αν και τα όρια μεταξύ των τριών αυτών κατηγοριών είναι κάπως υποκειμενικά. Στο διήγημα ο δημιουργός είναι υποχρεωμένος με έντεχνο και λιτό τρόπο αλλά και περιεκτικό να αναπτύξει το μύθο του και τη δράση του ήρωα ή των ηρώων του σε βραχύ κατά κανόνα και έκταση χρόνο, έτσι που να αναπτύξει με πυκνότητα τους συλλογισμούς του, τις εξιστορήσεις του και τις ιδέες του.
Τα διηγήματα έχουν την τάση να είναι λιγότερο περίπλοκα από ό,τι τα μυθιστορήματα. Συνήθως επικεντρώνονται σε ένα μόνο επεισόδιο, έχουν μία πλοκή, μικρό αριθμό χαρακτήρων, εκτυλίσσονται σε έναν χώρο, και καλύπτουν σύντομη χρονική περίοδο. Έτσι και τα διηγήματα του Πάνου Χρονόπουλου επικεντρώνονται σε ένα κεντρικό ήρωα που η πλοκή κατά βάση αυτόν ενδιαφέρει και σ’ αυτόν αναφέρεται.
Τα διηγήματα δεν είναι όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης μεγάλα σε έκταση.
Μας εισάγουν από την πρώτη στιγμή στον τόπο, το χρόνο και τους ήρωες. Μας περιγράφει με σαφήνεια τους χαρακτήρες τους ,την δράση τους καθώς και τις κρίσεις του για τη συμπεριφορά τους. Συνήθως τα περιστατικά που περιλαμβάνονται στις διηγήσεις του είναι παρμένα από την καθημερινότητα που και ο ίδιος έζησε είτε στο χωριό του, είτε στην πόλη της Πάτρας που έζησε μετά την επιστροφή του από την Αμερική αλλά προεχόντως και κυρίως τον απασχολούν στις διηγήσεις του περιστατικά που έζησε στην Αμερική .Η πλοκή κάθε διηγήματος μας δείχνει και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων αλλά και του δημιουργού . Είναι ακριβής στις περιγραφές του με γλώσσα απόλυτα κατανοητή και ρέουσα. Κάποιες λέξεις τις κουβαλάει από το χωριό του, κειμήλια της Αχαϊκής γης στολίζουν τα κείμενά του χωρίς ωστόσο να μη γίνονται κατανοητά και να χρειάζεται η παράθεση ειδικού λεξιλογίου.
Πάντα σε κάθε γεγονός της ιστορίας που φέρνει η δράση, είναι καθοριστική στιγμή για τον πρωταγωνιστή και οι αποφάσεις του για περαιτέρω δράση κλιμακώνεται σε σημείο που να κεντρίζει εντονότερα το ενδιαφέρον του αναγνώστη .Πολλά από τα διηγήματα παρουσιάζουν συναισθηματικές συγκρούσεις, πότε ο ήρωας με τον εαυτό του, πότε με άλλους που συμβιώνουν ή έτυχε να συνεργάζονται ή απλώς θα είναι γνώριμοι. Κάθε διήγημα έχει κάτι ιδιαίτερο να μας επισημάνει σχετικά με τη σύγκρουση και το σημείο της ιστορίας σαν ένα επί μέρους χρονικό ιστορίας που ενδεχομένως να μας προσφέρει και ένα ηθικό δίδαγμα.
Λόγω της σύντομής τους έκτασης, τα διηγήματα του Χρονόπουλου δεν έχουν την πολυπλοκότητα της δομής των μυθιστορημάτων. Για παράδειγμα, πολλά σύγχρονα διηγήματα δεν κάνουν εισαγωγή στον χώρο και χρόνο που εκτυλίσσεται η ιστορία ή στους χαρακτήρες. Συχνά γίνεται είσοδος εξ εφόδου και η ιστορία αρχίζει με δράση, χωρίς την αναμενόμενη εισαγωγή. Όπως συμβαίνει και με το μυθιστόρημα, η πλοκή του διηγήματος έχει επίσης (συνήθως) κλιμάκωση, κρίση ή σημείο καμπής. Όμως το διήγημα συχνά έχει απότομο και ανοιχτό τέλος, και είναι δυνατό να μην έχει κάποιο ηθικό δίδαγμα.To ίδιο συμβαίνει με τα διήγήματα του Χρονόπουλου.
Ένας κλασικός ορισμός του διηγήματος είναι ότι πρόκειται για ανάγνωσμα που μπορεί να διαβάσει κανείς σε μία δόση ,άποψη που παρουσιάζεται στο δοκίμιο του Έντγκαρ Άλλαν Πόε «Φιλοσοφία της σύνθεσης» το 1846 . ΄Ετσι και τα διηγήματα του Πάνου Χρονόπουλου διαβάζονται σε μια δόση,μια κι έξω, αφού το ενδιαφέρον του αναγνώστη παραμένει αμείωτο μέχρι το τέλος κάθε διηγήματος. Ο επιμελητής της έκδοσης συνάδελφος Χρήστος Μούλιας θα μιλήσει στη συνέχεια για το έργο, δεν μπορώ όμως να μην αναφερθώ με λίγα λόγια στα προλεγόμενα. Στον πρόλογο παρατίθενται ένα πλήθος βιογραφικών στοιχείων που κατατοπίζουν πλήρως τον αναγνώστη για τη ζωή και το συνολικό έργου του δημιουργού Πάνου Χρονόπουλου. Ακόμη δεν μπορώ παρά να επισημάνω και το πλήρες σεβασμού κι αγάπης σημείωμα προς τον πατέρα του αγαπητού μας Γιώργου που ανέλαβε και την ευθύνη της έκδοσης, αλλά και το ευγενικό σημείωμα των ευχαριστιών του προς τον επιμελητή της έκδοσης . Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στα δυο ποιήματα του Πάνου Χρονόπουλου τα οποία δίδει σε παραδοσιακή μορφή και τεχνοτροπία με τίτλους: «Η ΠΑΤΡΙΔΑ» και «ΠΟΤΕ ΘΑ ΣΕ ΞΑΝΑΔΩ» στα οποία ξεχειλίζει η φιλοπατρία του και η νοσταλγία του για τον τόπο που γεννήθηκε και πέρασε τα πρώτα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Οι φωτογραφίες και τα στιγμιότυπα από τη ζωή του συγγραφέα συνθέτουν μια ξεχωριστή νότα που δένει ασφαλώς με τα κείμενα που ζωντανεύουν σαν σε κινηματογραφική ταινία τις στιγμές της ζωής του που σημάδεψαν την πορεία του, στα χρόνια του σαν μετανάστη , σαν φοιτητή, σαν γιατρού σαν κοινωνικού παράγοντα και σαν πνευματικού εργάτη.
Όπως βλέπει κανείς και στο εσώφυλλο του εξωφύλλου στο ιδιόχειρο σημείωμα του δημιουργού ο ίδιος έχει καθορίσει τον τίτλο της συλλογής «ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ» καθώς και την κατάταξη της σειράς των διηγημάτων στη συλλογή. Δεκατέσσερα μικρής έκτασης διηγήματα που καταλαμβάνουν 124 σελίδες με γραμματοσειρά που δεν κουράζει τον αναγνώστη αντίθετα του κάνουν εύκολα κι ευχάριστη την ανάγνωση.
Όλα τα διηγήματα (Το ψέμα της Αλμας, Η παλιά του αγάπη, ο νεκρός που γύρισε στην πατρίδα, ο οικοδόμος, ο γαμπρός, η κουκουβάγια, χωρίς πυξίδα, ο τόπος που τον πίκρανε, ο θάνατος ενός δοσίλογου, ονειροπάλαιμα, η πόρτα της αυλής, μοναξιά, μ’ άπαλωσύνη και στοργή και ραγισμένοι καθρέπτες) έχουν το καθένα τα δικά του μηνύματα και τις δικές του συγκινήσεις. Οι ήρωες τους είναι καθημερινοί άνθρωποι της βιοπάλης ,της προσπάθειας για δημιουργία ενός καλύτερου αύριο, είναι πρόσωπα που συνάντησε ο Πάνος Χρονόπουλος στις δικές του αναζητήσεις ,τους έζησε από κοντά και κοινώνησε τις αγωνίες τους και τα καρδιοχτύπια τους στην ξενιτιά.
Όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης και από την ακριβή φωτογραφία του χειρογράφου που έχει τυπωθεί στο εσώφυλλο, υπάρχει με ευκρίνεια και ο τύπος των ήλων της λογοκρισίας της εποχής με την κατά τον νόμο σφραγίδα του λογοκριτή. Προφανώς θα ήταν κάποιος βαθμοφόρος αστυνομικός της περιοχής που υπηρετούσε το καθεστώς των συνταγματαρχών στην επταετία. ΕΛΟΓΟΚΡΙΘΗ Εγκρίνεται η δημοσίευσις. Πάτρα 21-12-68 Ο Ελεγκτής, υπογραφή αγνώστου.
Ο συγγραφέας πρέπει να είχε προβεί σε συνεννοήσεις για την έκδοση των διηγημάτων αυτών μια και στο εσώφυλλο αυτό σημειώνονται, ένα τηλέφωνο 684120 που αφορά κάποιο Ριζόπουλο καθώς και η ένδειξη Καγιάφας Χαρ. Λέκκα που προφανώς παραπέμπει στο γνωστό εκδοτικό οίκο. Τελικά δεν κατέστη δυνατό να δει ο ίδιος το τελευταίο έργο του τυπωμένο. Στις 29-11-1969 λιγότερο από χρόνο ταξίδεψε για το χωρίς επιστροφή αιώνιο ταξίδι του στα Ιλίσια πεδία .
Δεν είναι βέβαια δυνατό μέσα στον περιορισμένο χρόνο μιας παρουσίασης και όταν είμαι υποχρεωμένος να τον μοιραστώ με δύο εκλεκτούς συναδέλφους παρουσιαστές να κάνω ιδιαίτερη αναφορά στο μύθο καθενός από τα 14 αξιολογότατα διηγήματα της συλλογής.
Εκείνο που ιδιαίτερα επιθυμώ να επισημάνω είναι ότι τα διηγήματα διαβάζονται με αδιάπτωτο το ενδιαφέρον και προσφέρουν μια σπάνια αισθητική απόλαυση στον αναγνώστη. Χαρακτηρίζονται από πυκνότητα γραφής και από μικρού μήκους παραγράφους. Τα διακρίνει μια λιτότητα και πληρότητα γραφής, τόσο στη γλώσσα όσο και το περιεχόμενο. Σε κάθε διήγημα ο μύθος επικεντρώνεται γύρω από ένα γεγονός και με ένα συνήθως κεντρικό ήρωα. Σε κάθε διήγημα αποτυπώνεται με ενάργεια ένα επεισόδιο από τη ζωή του πρωταγωνιστή η της πρωταγωνίστριας το οποίο αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικό για τη ζωή και την μοίρα του και γι’ αυτό αξίζει να προσεχθεί ιδιαίτερα.
Κι εδώ πρέπει να σημειώσω ακόμη ότι ο αείμνηστος συγγραφέας ,σαν γιατρός ,γνώστης της ψυχολογίας του ανθρώπου ως συγγραφέας γίνεται ανατόμος και καταγράφει με σαφήνεια και αναλυτικές περιγραφές τα συναισθήματα, τις ψυχολογικές ανατάσεις και μεταπτώσεις των ηρώων του και δίνει με γλαφυρότητα παραστατικότητα και ευκρίνεια τις περιγραφές ενώ σε πολλές περιπτώσεις το ευφυολόγημα και το χιούμορ αβίαστα έρχεται να προσφέρει μια λυτρωτική δόση ιλαρότητας στην τραγικότητα της στιγμής.
Θα κλείσω τη μικρή μου παρουσίαση με την ανάγνωση δύο χαρακτηριστικών αποσπασμάτων της συλλογής και με τις ευχές μου και τα συγχαρητήριά μου στο Γιώργο Πάνου Χρονόπουλο γιο του συγγραφέα που απόψε με την έκδοση του έργου του και την παρουσίασή του έκανε ένα ιερό φιλολογικό μνημόσυνο του αείμνηστου πατέρα του και ταυτόχρονα πλούτισε με ένα ακόμη πνευματικό πόνημα την Αχαϊκή Βιβλιογραφία και αύξησε τα αποθέματα γνώσης της Δημοτικής μας Βιβλιοθήκης που πλουσιοπάροχα μας προσφέρει τη φιλοξενία της και τη συνεργασία των άξιων και φιλόπονων συνεργατών της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου