ΙΔΡΥΜΑ «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ. ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΤΙ;

ΙΔΡΥΜΑ «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ. ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΤΙ;

                                                                                                                             Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη                                                         

 Eπίτ. Δικηγόρου  Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

Από τον τύπο πληροφορηθήκαμε ότι οι Μητροπολίτες Πατρών και Μαντινείας που συνοδεύουν στη Ρωσία το Σταυρό του Αποστόλου Ανδρέα   θα  έχουν συνάντηση με τον Πρόεδρο του Ιδρύματος «Άγιος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος» κ. Β. Γιακούνιν.

Έχουμε εκφράσει τις απόψεις μας  για τον τουρισμό  κειμηλίων  και δεν σκοπεύουμε να επανέλθουμε. Όμως ορισμένες σκέψεις  δημιουργήθηκαν από αυτή την υπόθεση και οφείλουμε να τις καταθέσουμε.

Στη Ρωσία  δραστηριοποιείται Ίδρυμα με το όνομα του Πρωτοκλήτου στο οποίο ηγούνται σημαντικές προσωπικότητες του δημόσιου βίου της Ορθόδοξης Ρωσίας, χωρίς να διαφαίνεται κάποια τουλάχιστον εμφανής ανάμειξη κληρικών. Η Ρωσία τιμά τον πρωτόκλητο. Εάν ανατρέξει κανείς στο διαδίκτυο  θα διαπιστώσει ότι σε παγκόσμια  κλίματα  υπάρχουν 275.000 εκπαιδευτικά ιδρύματα και σχολές που φέρουν το όνομα του Αγίου Ανδρέου ενώ  μέχρι  την 16-10-2006 που έγινε μια  έρευνα οι σχετικές καταχωρήσεις που αναφέρονται στον Άγιο Ανδρέα ανέρχονται στις  17.300.000.

O Άγιος Ανδρέας  λατρεύεται με μεγάλο σεβασμό στη Ρωσία , τον θεωρούν ιδρυτή της Εκκλησίας τους. Η Σημαία του Ρωσικού Ναυτικού έχει σύμβολο τον Κυανού Σταυρό του Αγίου Ανδρέα που είναι και προστάτης  Άγιος του. Η σημαία αυτή χρησιμοποιήθηκε από το 1693 μέχρι το 1917 και από τις 15-2-1992 μέχρι και σήμερα. Έτσι εξηγείται η μεγάλη προσέλευση  των Ρώσων  πιστών να προσκυνήσουν το Σταυρό του Μαρτυρίου του. Έτσι εξηγείται και η σύσταση Ιδρύματος με την επωνυμία «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΣ».

 Στην πόλη μας,  την Εκκλησία της  οποίας ίδρυσε ο Πρωτόκλητος και  μαρτύρησε για το θρίαμβο της θρησκείας της Αγάπης, ανοικοδομήθηκε περικαλλής ναός στο όνομά του και αποτελούν θησαυρούς για την πόλη τόσο ο Σταυρός του Μαρτυρίου του, όσο και η τίμια κάρα του Πρωτοκλήτου , δεν έχουμε μέχρι στιγμής καμιά  προοπτική να συσταθεί Ίδρυμα-Προσκύνημα στη Μνήμη του. Παρά τις κατά καιρούς κινήσεις πιστών ο Μητροπολίτης μας ,σε προσωπική συζήτηση  εκφράσθηκε αρνητική και   δήλωσε πως όσο ο ίδιος θα είναι Μητροπολίτης Πατρών Iδρυμα-Προσκύνημα  του Ναού του Αγίου Ανδρέα ,δεν θα γίνει.

    Δημοσιεύθηκε στον τύπο πως το   Ίδρυμα «Άγιος Ανδρέας» θα προσφέρει για την αγιογράφηση του ναού του Πρωτοκλήτου ένα σημαντικό  ποσό.

    Αλήθεια ποιος είπε στον Πρόεδρο του Ιδρύματος πως λόγος της μη ολοκλήρωσης της αγιογράφησης του ναού είναι η έλλειψη χρημάτων;   Εάν είναι αληθές ότι υπάρχει αδυναμία οικονομική , γιατί ο Μητροπολίτης έσπευσε αμέσως να ζητήσει την κατάργηση της εισφοράς υπέρ ανεγέρσεως του Πολιούχου μας; Αντιθέτως είχε διαβεβαιώσει το  πλήρωμα της Εκκλησίας ότι τα χρήματα για την ολοκλήρωση της αγιογράφησης του ναού έχουν εξασφαλισθεί .

   Τα χρήματα για τα οποία γίνεται λόγος σε δημοσιεύματα θα διαχειρισθεί η Ιερά Μητρόπολη Πατρών; Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ι. Ν. Αγίου Ανδρέου; Ή η Επιτροπή Ανεγέρσεως; Και τέλος για ποιους σκοπούς θα δαπανηθούν; Aς ελπίσουμε ότι δεν θα ζήσουμε καταστάσεις από το παρελθόν.

Αλήθεια η πόλη των Πατρών στην αποστολή του Σταυρού του Πρωτοκλήτου στη Ρωσία από ποίον εκπροσωπήθηκε;  O Άγιος  Μαντινείας  ποίον εκπροσωπούσε στην αποστολή; Μήπως υπήρξε απόφαση και γ’ αυτό της Ιεράς Συνόδου;

              Για την ανακίνηση του ζητήματος του Ιδρύματος Αγίου Ανδρέου στην Πόλη μας καλό είναι  να μην ξεχνάμε.

Στο παρελθόν επικεφαλής της κίνησης  υπήρξαν οι αείμνηστοι συμπολίτες μας  Δημήτριος Τζούτης και Πολύκαρπος Πετσίνης. Στη  συνέχεια  τη σκυτάλη πήρε     η Πολυτεκνική Οργάνωση Πατρών υπό την προεδρία μου. Τότε συνέταξε και υπέβαλε στο Δημοτικό Συμβούλιο   το από  20 Σεπτεμβρίου 1990  υπόμνημά της  με το  οποίο είχε    διατυπώσει το αίτημα να συζητηθεί στην ημερήσια   διάταξη   η πρόταση   Ιδρυματοποίησης του Ιερού Ναού του Πολιούχου μας.

               Στο υπόμνημα  τονίζαμε     μεταξύ άλλων και τα εξής: «Mε την   λειτουργία του ναού  ως Ιδρύματος και με σώφρονα και συνετή διαχείριση των πόρων του θα είναι δυνατή η βοήθεια των πασχόντων συμπολιτών μας και των απόρων πολυτέκνων».

              Το  αίτημα  αυτό ουδέποτε  συζητήθηκε.      Μετά  την αρνητική  αυτή εξέλιξη , απέστειλα   ως  πρόεδρος της Πολυτεκνικής Οργάνωσης  την από 4-8-1992 επιστολή μου στον τότε  Μητροπολίτη Πατρών και     έθετα  το αίτημα  της Οργάνωσης .

                 Ο Σεβασμιότατος  με την υπ’ αρίθ. πρωτ. 676/10-8-1992 επιστολή του   δεν απέρριψε το αίτημα  απλώς  δήλωσε  ότι η μετατροπή  Ι. Ναού σε  ίδρυμα γίνεται δια Νόμου και ότι περί του θέματος  την αρμοδιότητα έχει η Ιερά Σύνοδος, εις την οποίαν δυνάμεθα, όπως σημείωνε , να παραπέμψουμε  και το αίτημά σας.

Με νεώτερη από 20-5-1993  επιστολή της η Πολυτεκνική Οργάνωση   προς το Μητροπολίτη  επανέφερε το ζήτημα   και  ζητούσε  να ενημερωθεί       εάν δηλαδή  η πρότασή της    παραπέμφθηκε  στην Ιερά Σύνοδο, όπως  είχε υποσχεθεί. Όμως σ’ αυτή την επιστολή  δεν υπήρξε  απάντηση  και μέχρι του θανάτου του. 

 Ως Δημοτικός Σύμβουλος Πατρέων   το Φεβρουάριο  του έτους 1995  κατέθεσα  πρόταση   στο  Δημοτικό Συμβούλιο  προκειμένου να συζητηθεί το θέμα  της συστάσεως  Ιδρύματος στο Ναό του Πρωτοκλήτου.

           Πάνω στο ζήτημα ανέκυψε  διαφωνία μεταξύ του    Δημάρχου  και του   Προέδρου    με αποτέλεσμα το  θέμα  να μην  συμπεριληφθεί καν  στην ημερήσια διάταξη. Τότε κατέθεσα ερώτηση (Α.Π. 420α/17-5-1996) στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου όπως είχα εκ του κανονισμού το  δικαίωμα  η οποία συζητήθηκε  στη  συνεδρίαση της 22ας Μαΐου 1996, χωρίς να δοθεί     ουσιαστικά καμιά   απάντηση.

Παρά την υποβάθμιση του θέματος από το Δήμο  η εφημερίδα «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ» προς  τιμήν της   άνοιξε  από   τις στήλες της    «Βήμα Διαλόγου» από τις   28-6-1996  μέχρι τις   7/7/1996.

              Στο διάλογο αυτό    διατυπώθηκαν πολλές κι ενδιαφέρουσες  θετικές κατά κύριο  προτάσεις υπέρ του Ιδρύματος .    Ο τότε Υπουργός Παιδείας και μετέπειτα  Πρωθυπουργός  κ. Γεώργιος Παπανδρέου ,  απέστειλε   έγγραφο στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος με το οποίο επανέφερε το θέμα της μετατροπής του ναού σε Ίδρυμα Ιερό Προσκύνημα κατά το πρότυπο της Παναγίας της Τήνου.

            Οι  Βουλευτές του Ναού Νίκος Νικολόπουλος, Δημήτρης Σκαμνάκης και Δημήτρης Κατσικόπουλος  τάχθηκαν υπέρ της ιδρυματοποίησης   .Την ίδια θέση κράτησε και ο  τότε  Δ/ντής   του Γραφείου Τύπου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και Πάσης Ελλάδος  Ιωάννης Χατζηφώτης ,ο  γνωστός Φιλόσοφος και Θεολόγος  Χρήστος Γιανναράς, ο συμπολίτης καθηγητής Θεολογίας αείμνηστος πλέον Νικόλαος Ζήκος, κ.α. 

Κατόπιν αυτού η  συζήτηση  για την αναγκαιότητα  ιδρυματοποίησης του ναού έχει γίνει και έχει  ουσιαστικά εκφραστεί ο Πατραϊκός λαός με τους αντιπροσώπους του.

Δεν μπορεί ο λαός των Πατρών να παραμένει στο περιθώριο της όποιας δράσης που έχει σχέση τόσο με την Εκκλησία όσο και κυρίως με τον Ναό του Πρωτοκλήτου ο οποίος θεωρούμε πως είναι καιρός να πάρει την ανάλογη θέση  στο ενδιαφέρον του Χριστιανικού Κόσμου και να αποτελέσει έδρα πνευματικής ακτινοβολίας και προσκυνήματος και όχι απλώς χώρος από τον οποίο θα γίνεται τουρισμός θρησκευτικών κειμηλίων.

          

ΠΛΟΥΣΙΟΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΡΑΔΙΝΩΝ

ΠΛΟΥΣΙΟΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΡΑΔΙΝΩΝ

                      ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

                                       ΣΤΗ  ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Και την περασμένη περίοδο ο θεσμός των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών παρουσίασε πλούσιο απολογισμό.

Οι εκδηλώσεις αυτές  οι οποίες όπως είναι γνωστό γίνονται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών και με την συνεργασία της άρχισαν από τις αρχές Οκτωβρίου  2012 και έληξαν στις αρχές Ιουνίου 2013.

Στις εκδηλώσεις  μίλησαν  οι εξής ομιλητές με τα αντίστοιχα ενδιαφέροντα θέματα: Χρήστος Γεωργακόπουλος

Ποιητής  «Είναι εφικτή η Ελευθερία;», Δημοσθένης Κούκουνας

Δημοσιογράφος-Συγγραφέας  «Η απελευθέρωση της Πάτρας»(1944), Αλέξης Γκλαβάς  Δημοσιογράφος-Λογοτέχνης «Η ξενιτιά στο Δημοτικό Τραγούδι»,Περικλής Τρακαδάς Καθηγητής –Συγγραφέας «Οδοιπορικό από την Πάτρα στο Χελμό» ,Παναγιώτης Παπαθεοδώρου Καθηγητής-Συγγραφέας «Εκκλησιαστική   ποίηση και η εξέλιξή της»,Aλέκος Χαϊδας καθηγητής –Συγγραφέας Παρουσίασε  τη συλλογή Διηγημάτων

 του Σταύρου Ιντζεγιάννη με τίτλο: «ΤaΓΚΟ», Παύλος Μαρινάκης Δικηγόρος-Συγγραφέας «Oι υπεύθυνοι της Μικρασιατικής  τραγωδίας», Σοφίας Χριστοπούλου Συγγραφέας –Σχολική Σύμβουλος  «Βιβλιοθήκες:Νέοι χώροι μάθησης»,

Δημήτρης  Μαρκόπουλος  Εκπαιδευτικός-Σχολικός Σύμβουλος

«Ας δώσουμε περισσότερη χαρά στο παιδί», Χρήστος Μούλιας Δικηγόρος-Συγγραφέας  και  Βασίλης Λάζαρης Καθηγητής –Συγγραφέας παρουσίασαν το βιβλίο του Λεωνίδα Γ.Μαργαρίτη «Γαμήλιο Ταξίδι στο Μέτωπο» στα πλαίσια του εορτασμού της Πολεμικής Γιορτής των Πατρών, Μανώλης Πράτσικας Λογοτέχνης και κριτικός,  παρουσίασε το  μυθιστόρημα του Βασίλη Χριστόπουλου με τίτλο: «Δεν θα ησυχάσουμε ποτέ»,

 Δημήτρης Παπαθανασόπουλος Καθηγητής-Συγγραφέας

 «Θεόγνις ο λυρικός ποιητής και τα επίκαιρα μηνύματα του»,  Ηρακλής Καλέργης Καθηγητής Πανεπιστημίου-Συγγραφέας.

 «Ανθρωπολογία της Βυζαντινής Ποίησης», Χρήστος Μούλιας

Δικηγόρος-Συγγραφέας  και Λεωνίδας  Μαργαρίτης Δικηγόρος- Συγγραφέας παρουσίασαν το νέο βιβλίο του   Πάνου Γ. Χρονόπουλου  με τίτλο : «ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ» , Γεωργία Γκοτσοπούλου Καθηγήτρια-Λογοτέχνης  « Νίκος Καζαντζάκης, ο Φιλόσοφος της Λογοτεχνίας», Γεράσιμος Ρηγάτος Ιατρός-Συγγραφέας «Οι ανθρώπινες στιγμές του Κωστή Παλαμά» , Κωνσταντίνος Πανίτσας Συγγραφέας-Ιστορικός Ερευνητής «Ο λόγιος Νέστωρ  Μάτσας» Μαρία Καρέλα Συγγραφέας-Ζωγράφος « Ο λογοτέχνης Νέστωρ   Μάτσας».  Πολυκρέτης Λευτέρης συγγραφέας, «Η Αμοργός στη Λογοτεχνία μας»,Δήμος Νικολόπουλος  Εκπαιδευτικός -Συγγραφέας «Το 21 και τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού»,Στέλιος Μαφρέδας ποιητής παρουσίασε  στα πλαίσια του εορτασμού της  Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης, την ποιητική συλλογή του Αλέκου Φωσταίνη με τίτλο:   «Η ΠΡΟΣΕΥΧΉ ΤΩΝ ΛΟΦΩΝ». Ευάγγελος Πριγκηπάκης Καθηγητής-Συγγραφέας

 «Η έννοια της Ελευθερίας  στο έργο του Φιοντορ  Ντοστογέφσκυ», Παναγιώτης Ξηντάρας  Σχολικός Σύμβουλος «Το χρονογράφημα και η εποχή μας»,  Ειρήνη Μπόμπολη  Καθηγήτρια-Λογοτέχνης «Η Φεγγαροντυμένη στην ποίηση του Σολωμού», Παναγιώτα Λάμπρη  Καθηγήτρια-Λογοτέχνης

 «Ο ποιητής Σωτήρης Ζύγουρας-Εκφάνσεις της ποιητικής του γραφής». Xριστίνα Κόκκοτα  Φιλόλογος-Θεατρολόγος

«Ο Θεατρικός Μαγιακόφσκι, πρωτοπορία και πολιτικοκοινωνική κριτική»,  Μαρία Καρέλα Πεζογράφος-Ζωγράφος  «Σμύρνη:  Η δικιά μας πόλη»,  Σταύρος Ιντζεγιάννης Λογοτεχνης και  Λευτέρης Φράτης μαθητής Λυκείου παρουσίασαν την ποιητική συλλογή του Λευτέρη Πολυκρέτη με τον τίτλο :  «Κρασί και Μέλι». Τέλος σε ειδική γιορτή απονεμήθηκαν τα βραβεία του ποιητικού διαγωνισμού μεταξύ των μαθητών Λυκείου που είχε προκηρύξει η Εταιρεία Λογοτεχνών.               

ΜΝΗΜΗ ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΥ   ΜΑΡΙΑΣ  ΜΑΓΔΑΛΗΝΗΣ

(Γιορτή της  η 22η Ιουλίου)

                             Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη Επιτ. Δικηγόρου

                                          Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

H Eκκλησία μας  τιμά την μνήμη των μυροφόρων γυναικών τη δεύτερη Κυριακή του Πάσχα. Βέβαια είναι γνωστό πως μεταξύ των μυροφόρων γυναικών κύρια μορφή είναι η Μαρία η Μαγδαληνή η οποία και ήταν η πρώτη στην οποία εμφανίσθηκε ο Χριστός μετά την  ανάστασή του. Όμως την 22η Ιουλίου γιορτάζει αποκλειστικά τη μνήμη της ισαποστόλου Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής.

          Είναι γεγονός ότι  έχουν γραφεί και ακουστεί πολλά και ποικίλα αρνητικά σχόλια τόσο στους παλαιότερους όσο και τους νεώτερους χρόνους.

Εμείς θα επιχειρήσουμε με βάση τα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης να διαλύσουμε τις όποιες παρεξηγήσεις γύρω από το πρόσωπό της.

Ας δούμε λοιπόν τα χωρία της Καινής Διαθήκης που γίνεται αναφορά στο πρόσωπό της:

1.«Μετά  την ανάστασή του ο Ιησούς ,το πρωί της Κυριακής εμφανίσθηκε πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή την οποία είχε θεραπεύσει από εφτά δαιμόνια. Εκείνη πήγε και το είπε στους μαθητές που ήταν λυπημένοι και έκλαιγαν. . Μάρκος  κεφ. 16, στίχ. 9 – 10.

2.«Μαζί του ήταν και οι δώδεκα μαθητές του καθώς και μερικές γυναίκες που είχαν θεραπευτεί από αρρώστιες και βάσανα από δαιμονικά πνεύματα και ασθένειες .Αυτές ήταν η Μαρία που ονομαζόταν Μαγδαληνή απ΄ την οποία ο Ιησούς είχε βγάλει εφτά δαιμόνια».  Λουκάς, κεφ. 8, στίχ. 2 – 3.

3.«Εκεί βρίσκονταν  και πολλές γυναίκες που παρακολουθούσαν από μακριά ήταν αυτές που ακολούθησαν τον Ιησού από τη Γαλιλαία και τον υπηρετούσαν. Ανάμεσά τους ήταν  η Μαρία η Μαγδαληνή, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου και του Ιωσή και η μητέρα των γιών του Ζεβεδαίου».  Ματθαίος  κεφ. 27, στίχ. 55 – 56.

4.«Εκεί έμειναν καθισμένες απέναντι από τον τάφο η Μαρία  η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία»   Ματθαίος , κεφ. 27, στίχ. 61.

5.«Μετά το Σάββατο, τα ξημερώματα της επομένης ημέρας η Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία ήρθαν να δουν τον τάφο του Ιησού» Ματθαίος  κεφ. 28, στίχ. 1 – 2 .

6.«Εκεί βρίσκονταν και μερικές γυναίκες που παρακολουθούσαν από μακριά .Ανάμεσα σ΄ αυτές και η Μαρία η Μαγδαληνή, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου του νεώτερου και του Ιωσή και η Σαλώμη. Μάρκος  κεφ. 15, στίχ. 40 .

7.«Όταν πέρασε το Σάββατο  η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου και η Σαλώμη , αγόρασαν αρώματα για να πάνε ν’  αλείψουν το σώμα του Ιησού».  Μάρκος  κεφ. 16, στίχ. 1 .

8.«Αυτές που τα έλεγαν αυτά στους αποστόλους ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή ,η Ιωάννα, η Μαρία μητέρα του Ιακώβου και οι υπόλοιπες που ήταν μαζί τους» Λουκάς  κεφ. 24, στίχ. 10 

9.«Κοντά στο σταυρό του Ιησού στέκονταν η μητέρα του και η αδελφή της  Μαρία, γυναίκα του Κλωπά και η Μαρία η Μαγδαληνή»  Ιωάννης  κεφ. 19, στίχοι 25

10.«Την πρώτη ημέρα μετά το Σάββατο το πρωί και ενώ ήταν ακόμη σκοτεινά, έρχεται η Μαρία η Μαγδαληνή στο μνήμα και βλέπει την πέτρα μετατοπισμένη  από την είσοδο του μνήματος»  Ιωάννης  κεφάλαιο 20, στίχ. 1 .

11.Και στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη (Κεφ.20 στιχ.10-19)  περιγράφεται η συνάντησή της   με  δυο αγγέλους και τον αναστημένο Ιησού, που θεώρησε ως  κηπουρό. Λόγω του περιορισμένου χώρου της εφημερίδας δεν παραθέτουμε το απόσπασμα αυτό του Ευαγγελίου αλλά μπορεί κανείς να το διαβάσει και να διακριβώσει αν περιέχεται  κάτι  το μεμπτό για την Μαρία την Μαγδαληνή.

Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε  από τα προαναφερόμενα  χωρία των ευαγγελίων, από πουθενά  δεν προκύπτει  έστω και η παραμικρή νύξη για κάτι το ανάρμοστο ή ανήθικο για το πρόσωπο της Μαρίας της Μαγδαληνής.

 Τελικά το μόνο που προκύπτει είναι πως όταν οι συγγραφείς  των Ευαγγελίων αναφέρονται σ’ αυτή, παραθέτουν και το χαρακτηριστικό της  προσωνύμιο  Μαγδαληνή δηλωτικό  του τόπου καταγωγής της.

          Αναφορές που έχουν να κάνουν με την αδελφή του Λαζάρου, Μαρία ή και  την πόρνη που άλειψε  με μύρο  τα πόδια του Χριστού στο σπίτι ενός Φαρισαίου στη Βηθανία, που ήταν σε    γεύμα,   δεν έχουν ουδεμία σχέση με την Μαρία τη Μαγδαληνή.

Η φιλολογία που αναπτύχθηκε και η μυθοπλασία των ευφάνταστων συγγραφέων οι οποίοι άλλοτε την θέλουν πόρνη,  σχετίζοντάς την με την φημισμένη για την ακολασία της  πατρίδα της, τα  Μάγδαλα και άλλοτε  την θέλουν σύντροφο  η και γυναίκα του  Ιησού δεν έχουν καμιά βάση με τις  πηγές των Ευαγγελίων.

          Πάντως εκείνο που αβασάνιστα προκύπτει  είναι, πως η Μαρία η Μαγδαληνή υπήρξε ένα σημαντικό πρόσωπο του στενού περιβάλλοντος  του Ιησού με αποστολική δράση, γι’ αυτό και η Εκκλησία μας την χαρακτηρίζει Ισαπόστολο και τιμά την μνήμη της την 22^η Ιουλίου, την ανακομιδή των λειψάνων της την 4^η Μαΐου και την συνεορτάζει μετά των άλλων Αγίων Μυροφόρων Γυναικών την τρίτη Κυριακή μετά το Πάσχα την γνωστή μας και ως  Κυριακή   των Μυροφόρων .

"ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ" Π.Α.ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

                                   ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ

Ακούσατε βέβαια αν δεν είδατε με τα ίδια σας τα μάτια, για τις εικόνες της Παναγίας και πολλών Αγίων στα τζάμια των Πατρών. Πρώτα στο σταθμό βέβαια, σαν ταξιδιώτες που ήσαν, και έπειτα σε διάφορα σπίτια, μαγαζιά και γραφεία.

Ευτυχώς όμως που η Παναγιά εφώτισε τον κλήρο μας να μη συγκινηθεί. Γιατί αν πήγαινε με το τσούρμο της θρησκοληψίας, ασφαλώς θα κατέβαινε η Παναγία και με την πατερίτσα του Αγίου Πέτρου θα τους κυνηγούσε ως το Άγιο ΄Όρος.

Τώρα κατά ποία λογική έπρεπε η Παναγία και οι Άγιοι να τρέξουν  για να ποζάρουν στα τζάμια, δεν εσκέφθη κανείς. Αλλά τα θαύματα δεν απαιτούν λογική. Γι’ αυτό τα λένε και «θαύματα». Μόνο πίστη. Ωραίο πράγμα η πίστη και ξεκούραση γιατί γίνεται χωρίς πνευματική προσπάθεια. «Πίστευε και μη ερεύνα».Η  έρευνα είναι εχθρός της πίστης.

Κι έτυχε να γίνει το «θαύμα» στα τζάμια  την εποχή που η φύση νύχτα και μέρα δεν κάνει τίποτε άλλο από θαύματα. Σε μια εποχή που εσκίρτησε το αρνί στη χλόη, άνθισε περικαλλής ο κρίνος, εφρικίασε  στο φίλημα της αυγής το τριαντάφυλλο κι εγέμισεν η πλάση μύρα κι αρώματα.

Η κοπέλα ένοιωσε ανεξήγητα ρίγη να διατρέχουν το σώμα της και για να δώσει μια διέξοδο στα συναισθήματά της κάθισε κι έγραψε ένα ραβασάκι  στον…καθένα. Αφαιρούμενος ο έφηβος δεν μπορεί να συγκεντρωθεί στο μάθημα της τριγωνομετρίας. Ο νους του έχει ραντεβού με τα πουλιά, σε δάση κι ακρογιάλια. Ακόμη κι η γερόντισσα έπιασε με το ένα χέρι τη μέση της που την βασάνιζε με τ’ αρθριτικά και με το άλλο έκοψε ένα ανθάκι για την μπουτουνιέρα του γέρου της.

Ολόκληρη  η πλάση πλημμύρισε από θαύματα. Το ταπεινό χαμομήλι σήκωσε το μουτράκι του και χαζεύει κοιτάζοντας τ’ αστέρια. Οι κλίβιες ηλιάζουν τη γλώσσα τους. Ολόκληρο το βουνό πανηγυρίζει ντυμένο στα γιορτινά του. Λαμπάδες αναστάσιμες έγιναν ο λαός του δάσους. Ποτάμια από χυμούς ανεβαίνουν προς τον αέρα και των φως των ήλιων. Και τ’αηδόνι ψάλλει κάτ’ από το φεγγάρι «το φαιδρόν της αναστάσεως κήρυγμα» μέσα  στην απέραντη συναυλία των κρουνών της ανοιξιάτικης ζωής.

Και συ άνθρωπε, δε βλέπεις τίποτε απ’ αυτά τα θαύματα;

Πάρε στο χέρι σου  μια χούφτα  χώμα. Από το χώμα σαν αυτό που πατάς, αυτό που ήσουν ,αυτό που θα γίνεις. Το αιώνιο, το ακατάλυτο χώμα. Το πρόσεξες ποτέ; Πάρε το στην παλάμη σου και κοίταξέ το. Μέσα του έχει τη ματωμένη σάρκα ενός γαρύφαλλου. Κρύβει  στους κόρφους του τα πάλλευκα πέπλα κάποιου κρίνου.΄Εχει8 κρασί να μεθύσουν Βύρωνες, έχει τροφή  για δείπνους Θεανθρώπων και συμπόσια Αισχύλων. ΄Έχει λάδι να πλύνεις τις πληγές του Μάρκου Μπότσαρη κι έχει ακόμη και το δηλητήριο για την οχιά μιας Κλεοπάτρας.

Αυτός ο πηλός πόση ζωή έδωσε για να την πάρει πάλι. Πόσος μόχθος από μικροσκοπικούς ακούραστους εργάτες που δούλεψαν στο σκοτάδι και στο φως του ήλιου για να φτιάσουν τα δυσμέτρητα θαύματα. Από αυτό το χώμα βγήκαν και τα δικά σου μάτια που πρέπει να βλέπουν και δε βλέπουν. Τ’ αυτιά σου που δεν ακούνε. Η καρδιά σου που δεν σπαράζει στ’ άγγιγμα τους. Κάθισε κάτω στο χώμα ,άνθρωπε. Ρώτησε την πούθε έρχεται και που πηγαίνει. Ρώτησέ την  όχι αδιάκριτα αλλά μ’ ευλάβεια, σεβασμό και κατάνυξη. Ρωτάς τον ίδιο το Θεό.

Κάθισε δίπλ’ από τη γάργαρη πηγή. ΄Η γέμισε τις χούφτες σου με το νερό της θάλασσας. Ρώτησε το πούθε ήρθε, που πηγαίνει. Σήκωσε και τα μάτια σου στο απέραντο χάος των άβύσσων.

Ναι άνθρωπε, άνθρωπε. Εσύ που μένεις εκστατικός ζητώντας να ιδείς «θαύματα» στα τζάμια των μπακάληδων.

                                            Π.Α.ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

 Από τη συλλογή δοκιμίων με τον τίτλο: «ΑΠ’ ΟΣΑ ΖΗΣΑΜΕ ΚΑΙ ΖΟΥΜΕ». Αθήνα 1965

Σημείωση συγγραφέα:

΄Ένα πρωινό του Μάη του 1948 τα τζάμια της Πάτρας είχαν γεμίσει από εικόνων αγίων.  Παρά το τσουχτερό κρύο πολύς κόσμος σταματούσε κι σταυροκοπιόταν. Τα πιο μεγάλα τζάμια είχαν ολόκληρες  αγιογραφικές συνθέσεις. Κι ούτε τολμούσαν  οι «Θωμάδες» ν’ αμφισβητήσουν το «θαύμα» και να το αποδώσουν στην κακή ποιότητα του κρυστάλλου, ή στο D.D.T. με το οποίο είχαν ραντίσει την πόλη την προηγουμένη μέρα.

Σ’ αυτό το περιστατικό οφείλεται το παραπάνω κείμενο.

OMIΛΙΑ ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΠΟΜΠΟΛΗ

   OMIΛΙΑ   ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΠΟΜΠΟΛΗ

  Φιλόλογου-Ποιήτριας

(Στο κύκλο των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών

στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών τη Δευτέρα 15-4-2013)

Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798 και πέθανε στην Κέρκυρα το 1857.Είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της επτανησιακής σχολής η οποία έχει ως βασικά θέματα τη φύση, τη θρησκεία, την πατρίδα και την παθητικότατη λατρεία της γυναικός. Αφοσιώθηκε αποκλειστικά και υπηρέτησε αυτό που ο ίδιος αποκάλεσε «το νόημα της τέχνης». Σπούδασε στην Ιταλία και επηρεάστηκε μεταξύ άλλων από το ρομαντισμό και τον κλασικισμό. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί τα δυο αυτά ρεύματα δημιουργούν έναν ιδιότυπο λυρισμό. Το 1823 γράφει το γνωστό σε όλους μας ολοκληρωμένο έργο, τον ύμνο στην ελευθερία. Όμως πίσω από αυτόν στέκουν αθάνατες οι μεγάλες ποιητικές συλλήψεις Του Κρητικού, των Ελεύθερων Πολιορκημένων, της Γυναίκας της Ζάκυνθος, του Λάμπρου. Ο μοναχικός Σολωμός έζησε τα τελευταία χρόνια του στην Κέρκυρα υπηρετώντας τη γλώσσα την ελληνική μέσα από το απαράμιλλης αξίας έργο του.

                       Ο τρόμος της ομορφιάς

Πολυσυζητημένο σύμβολο στην ποίηση του Σολωμού είναι η οπτασία της Φεγγαροντυμένης. Πολλές εκδοχές αποδόθηκαν στο σύμβολο αυτό, αρκετές από τις οποίες κινδυνεύουν να είναι ανεδαφικές. Ούτε απόψε είμαστε σίγουροι αν θα  απαντήσουμε ικανοποιητικά στο τι συμβολίζει η Φεγγαροντυμένη του Σολωμού. Ίσως θα ήταν πιο ασφαλές να μην την προσεγγίζαμε ως ερμηνεύσιμο αναγκαστικά σύμβολο, παρά ως αυτόνομη ποιητική πραγματικότητα στην σολωμική κοσμοαντίληψη. Είναι ο καθαρός ποιητικός τόπος του Σολωμού, η ουσία του κόσμου και των πραγμάτων. Η φεγγαροντυμένη στέκει ακριβώς εκεί στην καταιγιστική ρωγμή του Όντος , στην τομή του Χρόνου, ανάμεσα στο μηδέν και στο είναι, στη ζωή και στο θάνατο αναφέρει ο Λιαντίνης. Εμφανίζεται σε τρία έργα του Σολωμού. Στο «Λάμπρο» με τον τίτλο «αναδυόμενη», στους  «Ελεύθερους Πολιορκημένους», στο γ σχεδίασμα στην ενότητα «Πειρασμός» και στον «Κρητικό», το πιο ώριμο έργο του ποιητή.

Αναφερόμενοι στα χαρακτηριστικά της θα λέγαμε πως είναι πλαστό σύμβολο, έχει σχήμα, είναι άυλη, όμορφη, θεία, κάθετη ως κυπαρίσσι καθώς αναδύεται από το νερό, συγγενική με το φυσικό κόσμο και με το σύμπαν γενικά, ερωτική, ηθικά και διανοητικά ενάρετη, πολύ κοντά στο αρχαιοελληνικό πρότυπο του καλού κ’αγαθού. Είναι γέννημα του φεγγαριού μέσα στο νερό, σε συνθήκες απόλυτης ηρεμίας και μυστηρίου.

Της έχουν αποδοθεί συμβολισμοί όπως: Νεράιδα, Η Παναγία, η αναδυόμενη Αφροδίτη, η Ελευθερία, η αντανάκλαση της ψυχής της αρραβωνιαστικιάς στον Κρητικό, το συμπυκνωμένο υπέρτατο φυσικό κάλλος, ο επίγειος παράδεισος, πλατωνική Ιδέα κατά τη θεωρία της γνώσης ως ανάμνηση, ο «θείος έρωτας», η «θεία πρόνοια», το «αποκαλυπτικό ύψιστο», «η μορφή της μητέρας του» .

Αυτές τις απόψεις οι οποίες είτε ευσταθούν, είτε όχι, είναι προέκταση της βασικής θέσης του Σολωμού και ανάγονται σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάλυσης.

Η φεγγαροντυμένη είναι  πλάσμα του φωτός της νύχτας, αναδύεται και πατάει στην κόψη κυμάτων όπως σημειώνει ο ποιητής. Η ποίηση γίνεται η θεία της Αλήθεια και η Σώτειρα του χρόνου.

Στους «ελεύθερους πολιορκημένους» εμφανίζεται στα μάτια ενός αλαφροΐσκιωτου, τη νύχτα πριν την έξοδο. Ο Καψωμένος θα πει πως με την εμφάνιση του οράματος(όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του) ο Σολωμός φέρνει τον παράδεισο στη γη, απογυμνώνοντας τον αγώνα από κάθε έρεισμα υστεροβουλίας και καθιστώντας την απόφαση της εξόδου μια εξόχως ηθική πράξη. απόσπασμα

Η ποίηση του Σολωμού κινείται ανάμεσα στα αντίθετα. Τα απωθεί και τα συναρθρώνει ταυτόχρονα. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι καταξιώνουν τον αγώνα τους πάνω στο τείχος. Από μέσα η ζωή-σκλαβιά και από έξω ο θάνατος- ελευθερία. Η απόφαση της εξόδου κινείται πάνω στην κόψη του σπαθιού την τρομερή. Φως – σκοτάδι. Σκλαβιά- θάνατος. Είναι- μηδέν, έρωτας- Χάρος. Ισορροπούν πάνω σε μια τομή. Σε ένα μόλις. «Μόλις είναι έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος» Από τη μια η λήθη της ζωής και από την άλλη η μνήμη του θανάτου. Ο Πλάτων είδε στη φιλοσοφία το Θάνατο και τον υπηρέτησε με τον Έρωτα. Ανάμεσα στα μεγάλα αντίθετα ο ποιητής Σολωμός ανασυντάσσει το Χρόνο, τον ενοποιεί.(θάλασσα, γη , ουρανός συγχωνευμένα, επιφάνεια και βάθος συγχωνευμένα, τα οποία πάλι πολιορκούν την ανθρώπινη φύση στην επιφάνεια και στο βάθος της).

Έξ’ αναβρύζει κι η ζωή σ’ ’γη, σ’ ουρανό, σε κύμα.
Αλλά στης λίμνης το νερό, π’ ακίνητο `ναι κι άσπρο,
ακίνητ’ όπου κι αν ιδείς και κάτασπρ’ ως τον πάτο,
με μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ’ η πεταλούδα,
πούχ’ ευωδίσει τς’ ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνο.
Αλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τι `δες.

Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!
Χωρίς ποσώς γης, ουρανός και θάλασσα να πνένε,
ουδ’ όσο κάν’ η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι,
γύρου σε κάτι ατάραχο, π’ ασπρίζει μες τη λίμνη,
μονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι
κι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του.

Στους ελεύθερους πολιορκημένους το όραμα συμμαχεί με τις αντίρροπες δυνάμεις του Απρίλη και του έρωτα. προσπαθεί να καταβάλει την απόφασή τους για έξοδο. Εμφανίζεται  στην πιο κρίσιμη ώρα. στην ώρα της απόφασης. Οι Μεσολογγίτες ξεπερνούν το δίλλημα ζωή- σκλαβιά, θάνατος – ελευθερία και κερδίζουν την ηθική δικαίωση.

Ακριβώς εκεί που συνομιλεί ο ποιητής με τον Πάνα και τον Ορφέα(σύμβολα ενοποίησης του διαμελισμένου κόσμου ),εκεί βρίσκεται και η Φεγγαροντυμένη, η μούσα του. Εκεί η τρομερή κόψη του σπαθιού, εκεί η ακμή της απόφασης των Μεσολογγιτών, εκεί υψώνει η Φεγγαροντυμένη κυπαρισσένιο ανάερα το ανάστημά της. Ο Ερατοσθένης Καψωμένος σε μια φιλοσοφική προσέγγιση του οράματος μιλάει για τη «θεία επιφάνεια στη φύση», όχι με τη θρησκευτική, αλλά «με τη φιλοσοφική πανθεϊστική έννοια». Πρόκειται για «την καθολική κοσμική ενότητα» που υπερβαίνει την αντίθεση μεταξύ φύσης και ανθρώπινης θέλησης.

Στο ερωτικό βίωμα του Σολωμού μέχρι να φτάσουμε στην απόλυτη θεά του κάλλους, διακρίνουμε τρία επίπεδα- αναβαθμούς της γυναικείας μορφής που παραπέμπουν στη μια ουσία και αποδεικνύουν το δυναμικό χαρακτήρα του ερωτικού βιώματος του ποιητή. Κόρη-γυναίκα-μούσα. Η γυναίκα του Σολωμού με τη μορφή της κόρης ενσαρκώνει τη σύλληψη του κόσμου στην πιο άκρατη, αγνή , καταφατική του πληρότητα. Η σύλληψη του θηλυκού με τη μορφή της γυναίκας ενσαρκώνει τον κόσμο με φανερωμένα τα περιεχόμενα της αντιφατικής ποικιλίας του. Η αγνώριστη, Η γυναίκα της Ζάκυθος, Η μοναχή, Η Φραγκίσκα Φραίζερ, Η τρελή μάνα, Η Μαρία του Λάμπρου, οι Μεσολογγίτισσες, η Ελένη του Κρητικού είναι τα θραύσματα της γυναίκας του Σολωμού πριν ανυψωθεί σε μούσα.

Η ιδέα του θηλυκού με τη μορφή της Μούσας ενσαρκώνει εκείνη τη Λύτρωση που ο Νίτσε την είδε συναρτημένη με το αισθητικό φαινόμενο. Η μορφή της Μούσας δίνεται ολοκληρωμένη στο Σολωμό με τη μορφή της Φεγγαροντυμένης του Κρητικού. Περιβάλλεται από διανοητική και ηθική αγνότητα και έχει πόνο βαθύ. Ο πόνος του Σολωμού είναι πόνος ομορφιάς και έχει ηθική διάσταση. Ο Ντοστογιέφσκι γράφει: Η ο ομορφιά σώζει τον κόσμο.

ὅμως κοντὰ στὴν κορασιά, ποὺ μ᾿ ἔσφιξε κι ἐχάρη,
ἐσειόνταν τ᾿ ὁλοστρόγγυλο καὶ λαγαρὸ φεγγάρι·
καὶ ξετυλίζει ὀγλήγορα κάτι ποὺ ἐκεῖθε βγαίνει,
κι ὀμπρός μου ἰδοὺ ποὺ βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.
Ἔτρεμε τὸ δροσάτο φῶς στὴ θεϊκιὰ θωριά της,
στὰ μάτια της τὰ ὁλόμαυρα καὶ στὰ χρυσὰ μαλλιά της.

XXI.

Ἐκοίταξε τ᾿ ἀστέρια, κι ἐκεῖνα ἀναγαλλιάσαν,
καὶ τὴν ἀχτινοβόλησαν καὶ δὲν τὴν ἐσκεπάσαν·
κι ἀπὸ τὸ πέλαο, ποὺ πατεῖ χωρὶς νὰ τὸ σουφρώνει,
κυπαρισσένιο ἀνάερα τ᾿ ἀνάστημα σηκώνει,
κι ἀνεῖ τσ᾿ ἀγκάλες μ᾿ ἔρωτα καὶ μὲ ταπεινοσύνη,
κι ἔδειξε πάσαν ὀμορφιὰ καὶ πάσαν καλοσύνη.
Τότε ἀπὸ φῶς μεσημερνὸ ἡ νύχτα πλημμυρίζει,
κι ἡ χτίσις ἔγινε ναὸς ποὺ ὁλοῦθε λαμπυρίζει.
Τέλος σ᾿ ἐμὲ ποὺ βρίσκομουν ὀμπρός της μὲς στὰ ρεῖθρα,
καταπὼς στέκει στὸ Βοριὰ ἡ πετροκαλαμήθρα,
ὄχι στὴν κόρη, ἀλλὰ σ᾿ ἐμὲ τὴν κεφαλὴ της κλίνει·
τὴν κοίταζα ὁ βαριόμοιρος, μ᾿ ἐκοίταζε κι ἐκείνη.

Η μούσα φεγγαροντυμένη είναι η μόνη συνοδός του στην έρημη χώρα της Ποίησης. Είναι για τον ποιητή η αδιάκοπη συνείδηση του τρόμου των όντων μπροστά στην ομορφιά την οποία περιγράφει η μεγάλη Τέχνη.

Αυτές οι σκέψεις του Σολωμού μπορούν κάλλιστα να οδηγήσουν στην καταγωγή της έμπνευσης του Ρίλκε για το τρομερό του Ωραίου. Η Φεγγαροντυμένη δεν είναι μόνο η παιδαγωγός της ζωής του, αλλά και η οδηγήτρια της Τέχνης του. «με Μυρτιά στην κεφαλή ο ίσκιος μιας γυναίκας». Η Φεγγαροντυμένη γίνεται σε επίπεδο προσωπικού βιώματος για τον ποιητή διονυσιακό σύμβολο και είναι ικανή να ξεσκεπάσει την αίσθησή του  για ηδονική έκσταση της ερωτικής Ιδέας. Εκείνο που την αγριεύει είναι η μοίρα του θανάτου, αλλά ταυτόχρονα τον ποθεί. «Και τέλος φθάνω στον γιαλό την αγαπημένη. Την απιθώνω με χαρά και ήτανε πεθαμένη».

Η Φεγγαροντυμένη είναι το σύμβολο της αρνησιάς του πόθου, η εικόνα της ανάστασης του θανάτου, η θεία έκφραση της Ανάγκης για υπέρβαση του θανάτου. Είναι ακριβώς η στιγμή που υψώνεται πάνω από τον Έρωτα και τον Θάνατο.

Μπορεί ο άνθρωπος να εντάξει τη ζωή του στα όρια αυτής της στιγμής; Να στίξει τη ζωή του ή να χρονώσει τη στιγμή του; «κι έζησε ζωή ατέλειωτη σε μια στιγμή» στην κόψη του σπαθιού, στην ακμή της εξόδου, στην υπέρβαση του θανάτου. Την υπέρβαση του θανάτου πρέπει να τη φανταστούμε σαν μια μετάπτωση από το πραγματικό στο ονειρικό τη στιγμή που αστράφτει φως και γνωρίζει ο άνθρωπος τον εαυτό του. Είναι η στιγμή της έκστασης, της αφύπνισης, του τρόμου μπροστά στο ανερμήνευτο. Μόνο μια στιγμή.

Ο ήρωας Κρητικός του ομώνυμου έργου, είναι εξόριστος από την Κρήτη. Ναυαγός στη θάλασσα προσπαθεί να φτάσει στην απέναντι ξηρά κολυμπώντας, έχοντας στην αγκαλιά του την αρραβωνιαστικιά του. Στο δρόμο η τρικυμία παύει και σε συνθήκες απόλυτης γαλήνης (ούτε όσο κάνει η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι)παρουσιάζεται το όραμα της Φεγγαροντυμένης.

Η φεγγαροντυμένη ανήκει στις αντίμαχες δυνάμεις  της φύσης. Στον Κρητικό συμμαχεί μαζί με την αγριότητα της καταιγίδας και τον γλυκύτατο ηχώ για να κάμψουν τις αντιστάσεις του Κρητικού- ναυαγού. Η οικεία θλιμμένη ομορφιά της επιδρά αφοπλιστικά στην καρδιά του και τον αποδυναμώνει. Η ομοιότητά της με την αρραβωνιαστικιά του είναι επίσης ένα στοιχείο που τον παγιδεύει και τον καθηλώνει.

Εμφανίζεται την κατάλληλη στιγμή. όταν ο ήρωας παλεύει μεταξύ ζωής και θανάτου. Στο μεταίχμιο του αγώνα επιδρά παραπλανητικά και τον καθιστά γνώστη της αδυναμίας μπροστά στα μυστήρια του κόσμου. Ο γενναίος πολεμιστής της Κρήτης που με χαρά πολεμούσε τους εχθρούς, μοιάζει ανίσχυρος να δαμάσει την ομορφιά του κόσμου και να φέρει εις πέρας το έργο του.

Ορισμένες σημειώσεις του ποιητή σχετίζονται με το θέμα του οράματος στον Κρητικό. «η ηθική δύναμη δοκιμαζόμενη από τη συμφορά και η άλλη περιβεβλημένη από μια μαγεία , κάνει στο τέλος πικρότερο το χαμό. Μια ισορροπία δυνάμεων. Από το ένα μέρος η ψυχή του ναυαγού , γεμάτη από μια μεγάλη έκφανση της Ιδέας(να φέρει στο ακρογιάλι το σώμα της αρραβωνιαστικιάς που τη θεωρεί ζωντανή και από το άλλο μέρος τα Εξωτερικά εμπόδια της φύσης γεμάτης από μιαν άλλη έκφανση της Ιδέας μαγευτική») Ο Κρητικός για τον υψηλό ηθικό σκοπό της σωτηρίας της αγαπημένης του, αντιμετωπίζει με όλη τη δύναμη της ψυχής του τα εξωτερικά φυσικά εμπόδια που είναι όχι μόνο η τρικυμία, αλλά από μια στιγμή και πέρα και η ομορφιά της γαληνεμένης φύσης που συμπυκνώνεται στο αναδυόμενο όραμα. η ομορφιά αυτή τον μαγεύει και παραλύει τη θέλησή του.

Είναι ενδιαφέρον να δούμε την παρουσία της αναδυόμενης κόρης  στον « Λάμπρο», το κατ εξοχήν ρομαντικό έργο του Σολωμού και στο λιγότερο αναγνωρίσιμο σε σχέση με τις άλλες υψηλές συνθέσεις . Είναι το αγαπημένο έργο του ποιητή   το οποίο με τη ζοφερή φιλοσοφία του και την βυρωνική σκοτεινή επιρροή του ίσως κατατάσσουν για λίγο τον Σολωμό στους καταραμένους ποιητές. Μέσα σε κλίμα αγώνα , απιστίας, εγκατάλειψης των παιδιών, προδοσίας και αιμομιξίας, έχουμε την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης σε ένα οκτάστιχο απόσπασμα με τον τίτλο αναδυόμενη.

Ἡ ἀναδυομένη

Στὴν κορυφὴ τῆς θάλασσας πατώντας
στέκει, καὶ δὲ συγχύζει τὰ νερά της,
ποὺ στὰ βάθη τοὺς μέσα ὁλόστρωτα ὄντας
δὲν ἔδειχναν τὸ θεῖον ἀνάστημά της.
Δίχως αὔρα νὰ πνέει, φεγγοβολώντας
ἡ ἀναλαμπὴ τοῦ φεγγαριοῦ κοντά της
συχνότρεμε, σὰ νά 'χε ἐπιθυμήσει
τὰ ποδάρια τὰ θεῖα νὰ τῆς φιλήσει.

Μετά την ακούσια λόγω άγνοιας αιμομιξία του Λάμπρου με την κόρη του , τα δυο πρόσωπα βρίσκονται μέσα σε μια βάρκα, μέσα στη λίμνη(εδώ των Ιωαννίνων) και ακριβώς πριν τον πνιγμό της κόρης του Λάμπρου, εμφανίζεται το όραμα. Νομίζω πως η αναδυόμενη του Λάμπρου παρότι πιο αδιευκρίνιστη συγκρινόμενη με το αντίστοιχο όραμα των άλλων δυο έργων. του Κρητικού και των Ελεύθερων πολιορκημένων είναι πιο κοντά στην ιδέα της μνήμης και του πόθου του θανάτου, ακριβώς τη στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την αδυναμία του να ορίσει τη μοίρα του απέναντι στο κοσμικό μυστήριο. Ο πρωταγωνιστής Λάμπρος του ομώνυμου έργου μέσα από τον προσωπικό αγώνα με τους Τούρκους, τις δοσοληψίες, τις απάτες, την αδιαφορία για τα παιδιά του, πέφτει πάνω στην κόρη του που δε γνωρίζει και συνάπτει μαζί της ερωτική σχέση. Στο σημείο αυτό, όταν το αντιλαμβάνεται, αρχίζει η επίγνωση της ματαιότητας. Ο ζόφος της ψυχής του γεννάει ερινύες Στο περιβόλι του θανάτου , στη Λίμνη, θα χάσει την κόρη του. Τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου είναι δυσδιάκριτα. Σχεδόν δεν ξεχωρίζουν. Είναι ένα μόλις. Είναι η στιγμή που άστραψε και γνώρισε ο νιός τον εαυτό του στον Πόρφυρα. Λίγο πριν τον κατασπαράξει το θηρίο της θάλασσας. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο πόθος του θανάτου μοιάζει προτιμότερος από τη ζωή. Η στιγμή της μετάβασης από το είναι στο μηδέν και αντίστροφα. Η στιγμή και η ανάγκη της υπέρβασης του θανάτου. Το όραμα της φεγγαροντυμένης, ένα μαγευτικό εξωφυσικό κάλεσμα κάνει την εμφάνισή του αναδυόμενο κάθετα από τη θάλασσα-λίμνη, ως κυπαρίσσι τυλιγμένο με το φως του φεγγαριού. Καθαρά ρομαντική σύλληψη.

Επίσης τα χαρακτηριστικά της φεγγαροντυμένης ως απόλυτα όμορφης , άυλης και θείας μορφής, έκαναν κάποιους μελετητές να μιλήσουν για την παρουσία του παραδείσου στη γη. Όλα συμβαίνουν εδώ, όλα υπάρχουν εδώ, και η κόλαση και η παράδεισος. Έτσι ο ανθρώπινος αγώνας απογυμνώνεται από κάθε μεταφυσική υστεροβουλία. Καμιά δικαίωση δεν περιμένει τους ήρωες μετά το θάνατο, αφού εδώ είναι όλα. Ο αγώνας γίνεται για αυτόν και μόνο τον αγώνα . Το μόνο κέρδος του ανθρώπου είναι η φευγαλέα γνώση της αδυναμίας του, σε αυτή την τομή του μόλις, σε μια στιγμή.

Ο Λάμπρος πεθαίνει μόνος. Δεν υπάρχει κανείς κοντά του να του κλείσει τα μάτια. Ένα δένδρο ενώθηκε με το άλλο και έβγαλε τέσσερις βλαστούς. Έπεσε κεραυνός και τα έκαψε όλα.

Κα δεν έμεινε μητ’ ένα κλωνάρι,

Φιλέρημο πουλάκι να καθίσει

Το βράδυ, την αυγή να κιλαϊδήσει.

Έξω από κάθε ερμηνεία ή συμβολισμό φαίνεται πως η Φεγγαροντυμένη είναι αγαπημένος ποιητικός τόπος του ποιητή και ίσως το μοναδικό καταφύγιο που φωτίζει την ψυχή του.(εχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου)θα πει στον Κρητικό. Είναι η μούσα του που τον συνοδεύει διαρκώς στη ζωή του. Είναι η πιο πιστή συνοδός του. Είναι η στιγμή της αλήθειας του μεταξύ ζωής και θανάτου. Είναι η μνήμη και ο πόθος μαζί. Είναι η πιο οικεία και γλυκιά μορφή για τον ποιητή. Τα χαρακτηριστικά της του είναι γνωστά και αγαπημένα.

Έλεγα πως την είχα δει πολύν καιρόν οπίσω

Καν σε ναό ζωγραφιστή με θαυμασμό περίσσιο

Κάνε την είχε ερωτικά ποιήσει ο λογισμός μου

Καν τ’ όνειρο όταν μέθρεφε το γάλα της μητρός μου.

Ήτανε μνήμη παλαιή , γλυκεία και αστοχησμένη

Που ομπρός μου τώρα μόλη της τη δύναμη προβαίνει.

                      ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δ.Λιαντίνη, Χάσμα Σεισμού- ο φιλοσοφικός Σολωμός, εκδ. Αθήνα 2000.

Λίνου Πολίτη, ποιητική Ανθολογία-Ο Σολωμός και οι Εφτανησιώτες, εκδόσεις Δωδώνη,Αθήνα.

Διονυσίου Σολωμού, Άπαντα, Υπό Γ. Ν. Παπανικολάου: τόμος πρώτος(Α): το ελληνόγλωσσο έργο του: βιογρφία-κείμενο-ερμηνεία-παραλλαγές—τυπικό-εικόνες- Αθήνα 1970, Τόμος δεύτερος (Β):Το Ιταλόγλωσσο έργο του: κείμενο- μετάφραση-σχόλια-επιστολές-επιδράσεις-σχήματα λόγου-ιδιαίτερα στοιχεία-μετρική-αντισολωμικές κριτικές-κριτική ανθολογία-γενική κριτική-ψήγματα στοχασμών- γλωσσάριο-βιβλιογραφία-ευρετήριο-Αθήνα 1972.

Πάνου Καραβία, Ο Σολωμός και η αναγωγή του στο Ουράνιο, βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1977.

Διονύσιος Σολωμός, περιοδικό Νέα Εστία, Χριστούγεννα 1978, Βιβλιοπωλείον της Εστίας.

Κώστας Βάρναλης, Αισθητικά –κριτικά –Σολωμικά, εκδ Κέδρος,Αθήνα 1978.

Ερατοσθένης Καψωμένος, Η σχέση ανθρώπου – φύσης στο Σολωμό, Χανιά 1979.

Διονυσίου Σολωμού, ποιήματα και πεζά, εκδ. στιγμή, Αθήνα 1994

KΡΙΣΕΙΣ-ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

KΡΙΣΕΙΣ-ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟ  ΒΙΒΛΙΟ:  “ΦΩΝΗ ΒΟΩΝΤΟΣ ΕΝ …ΜΝΗΜΟΝΊΩ”

ΣΑΡΑΝΤΟΣ  Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ

Ιούλιος 1^η 2013

Φίλτατε κ. Μαργαρίτη, χαίρετε πάντα!

Εν πρώτοις, σας εύχομαι μήνα καλό και θέρος καλό. Δεύτερο να έχετε υγεία και πνευματική ευεξία. Σας ευχαριστώ για την αποστολή της «Φωνής» σας που δεν είναι  «φωνή βοώντος…» Ούτε και  εν μνημονίω» είναι φωνή εκ συνειδήσεως προς συνειδήσεις. Γι’ αυτό δονεί τις χορδές της ευαισθησίας μας.

Προσωπικά, ευλογώ το μνημόνιο. Είχαμε, ως πολίτες και πολιτικοί ,γαϊδουροποιηθει. Γι’ αυτό έχουμε πρωθυπουργό Σαμαρά! Επί Γιωργάκη είχαμε και υπουργό τύπου…Πεταλωτή!

Μας χρειαζόταν το καπίστρι και το μαστίγιο. Ζούσαμε σαν Συβαρίτες με δανεικά. Είχαμε αποκτηνωθεί.Ασέβεια,αναισχυντία,αδιαντροπιά.Κλεπτομανία,πλουτομανία ,χωρίς καμιά παραγωγική εργασία. Βλέπω την αγωνία, τη διαμαρτυρία στα άρθρα σας. Δεν κάνουμε παιδιά. Παιδιά κάνουν οι Γύφτοι και οι αλλοδαποί. Ο Ελληνισμός ξεράθηκε. Κι άλλοτε έγινε αυτό, αλλά ξαναζωντάνεψε, όπως το κυπαρίσσι  του Μυστρά. Είναι καιρός να βάλουμε μυαλό και να κοιτάξουμε το καλό της Ελλάδας. Στους νέους δεν χρειάζονται χάδια. Ένα σύνθημα πρέπει να κυριαρχεί: «¨Όλοι στη δουλειά» Την όποια δουλειά. Στο χωράφι, στο κοπάδι, στο καράβι, στο εργαστήρι. Τα πιο καθαρά χέρια είναι τα μουτζουρωμένα  από τη δουλειά χέρια. Αυτό πρέπει να πούμε στα παιδιά .Να τους πούμε πως είναι θάνατος το να κάθονται σ’ ένα γραφείο και να μουτζουρώνουν χαρτιά. Το δημόσιο είναι σαν την γυναίκα δημοσίων ηθών. Κάλλιο στη στάνη και στο μποστάνι παρά των πολιτικών τσιράκι. Έτσι θα σωθούμε.

Μα όλη μου την αγάπη

Σαράντος Καργάκος

Περιοδικό «δίβρη» Τεύχος 140 Απρίλιος –Ιούνιος 2013

Παρουσίαση Βιβλίων και Άλλων Εντύπων.  (Σελίς 29)

Λεωνίδας Μαργαρίτης:

«ΓΑΜΗΛΙΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ»

Πάτρα 2012 Εκδόσεις ΒιβλιοΠΑΝΟΡΑΜΑ

Ο Λεωνίδας Μαργαρίτης είναι  πολυγραφότατος συγγραφέας και δραστήριος ενεργός πολίτης. Το βιβλίο αυτό προλογίζει ο γνωστός μας καθηγητής της νεώτερης ελληνικής ιστορίας κ. Αθανάσιος Φωτόπουλος και ξεκινά ως εξής  Ένα αληθινό κειμήλιο της νεώτερης ιστορίας έρχεται να προστεθεί στην παρακαταθήκη  του έθνους μας…» Αυτό και μόνο προδιαθέτει τον αναγνώστη να διαβάσει την συναρπαστική αφήγηση του πατέρα του συγγραφέα την περίοδο της στρατιωτικής του θητείας του στον ηρωικό πόλεμο του 40,όπως βγαίνει από τα γράμματα που στέλνει από το μέτωπο. Ο γιός του Λεωνίδας διέσωσε αυτό το μνημειακό επιστολικό αρχείο του πατέρα του Γεωργίου Μαργαρίτη  και το δημοσιοποιεί για να ζήσουμε εμείς οι νεώτεροι  το μεγαλείο του έπους των προγόνων μας με συγκλονιστικά γεγονότα που έγραψαν λαμπρές σελίδες στη νεώτερη ιστορία. Και πέρα από την αφήγηση, ο λογοτέχνης (και πρόεδρος των Λογοτεχνών Δυτ. Ελλάδος) Λεωνίδας Μαργαρίτης μας δίνει στο βιβλίο αυτό και άλλα στοιχεία και φωτογραφικό υλικό από τον επιστολογράφο πατέρα του με άλλα σημαντικά προσόντα του που άξιζαν να βγουν στην επιφάνεια σαν ελάχιστος φόρος τιμής στον πατριώτη-πολεμιστή Γεώργιο Μαργαρίτη.

                                                                                              ΔΙΒΡΗ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ

                                           Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη Επιτ.Δικηγόρου

                                Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

 Ήρθε και  πάλι στην επικαιρότητα το θέμα  της ανάπτυξης του Θρησκευτικού τουρισμού. Κάποιοι πιστεύουν  ότι ο θρησκευτικός  τουρισμός θα φέρει έσοδα στην οικονομία του τόπου. Αυτό προσδοκά  και η τοπική Εκκλησία  με την μεταφορά για προσκυνηματικούς λόγους στη Μόσχα  του Σταυρού του Μαρτυρίου του Αγίου Ανδρέου.

          Στα λείψανα των Ηρώων  π.Χ. όσο και στα λείψανα των Αγίων οι άνθρωποι   επεδείκνυαν  ιδιαίτερο ενδιαφέρον και απέδιδαν  ιδιαίτερη τιμή. Πολλές φορές μεταφέρονταν   από πόλη σε πόλη. Για παράδειγμα τα οστά του Έκτορα από την Τροία μεταφέρθηκαν στη Θήβα και του Οιδίποδα από τη Θήβα στην Αθήνα. Την ίδια συμπεριφορά είχαν και οι Χριστιανοί Βυζαντινοί Αυτοκράτορες  όταν μετά την ανέγερση του Ναού των Αγίων Αποστόλων συγκέντρωσαν και μετέφεραν  σ' αυτόν  τα λείψανα όλων των Αποστόλων.

 Δημιουργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα  μια λατρεία των ταφών των ηρωών ανάλογη με εκείνη που δημιουργήθηκε αργότερα με τους Χριστιανούς.  Έκτιζαν και τοποθετούσαν τα οστά των Ηρώων στα θεμέλια των τειχών γιατί θεωρούσαν  πως οι ήρωες τους προστάτευαν από  τους ξένους  εισβολείς.

          Την αρχαιοελληνική παράδοση ακολούθησε  και η νέα θρησκεία και  έτσι προκειμένου να εγκαινιασθεί ένας  ναός στη  βάση  του θυσιαστηρίου, δηλαδή του αρχαίου βωμού, τοποθετούν λείψανα Αγίων.

          Επόμενο είναι η  φύλαξη και η   έκθεση  σε ναούς προς τιμητική προσκύνηση  λειψάνων Αγίων να προσελκύει το ενδιαφέρον των πιστών από άλλες περιοχές τόσο της χώρας όσο και άλλων ομοθρήσκων  και ομόδοξων λαών.

          Σ' αυτή τη κατεύθυνση στρέφετε και το ενδιαφέρον εκείνων που μιλούν και σήμερα περί θρησκευτικού τουρισμού..

          Αλλά έχει και άλλες παραμέτρους το ζήτημα. Συγκεκριμένα η Τίμια κάρα και ο Σταυρός του Μαρτυρίου του  Αποστόλου Αγίου Ανδρέα καθαγίασε  την πόλη μας  η οποία και τιμά τον προστάτη της  με την ανέγερση   ενός μεγαλοπρεπούς ναού.

          Αποτελεί  πολύτιμο  θησαυρό  για την εκκλησία των Πατρών που πολλοί θα ήθελαν να αποκτήσουν.

          Διατυπώθηκε τελευταία  από τη Εκκλησία της Ρωσίας όπως παλαιότερα από την Εκκλησία της Ρουμανίας και της Κύπρου το αίτημα μεταφοράς  του Σταυρού του Μαρτυρίου του   Αγίου Ανδρέα,  στη Μόσχα.

.

                    Κατ' αρχήν θεωρούμε  λάθος  τακτικής   την   μεταφορά ιερών εικόνων και λειψάνων σε άλλες περιοχές με το πρόσχημα ανάπτυξης του τουρισμού. 

Εάν  επιθυμεί κάποιος να προσκυνήσει την Τίμια κάρα και το Σταυρό του Μαρτυρίου  του Αποστόλου Αγίου Ανδρέου δεν έχει παρά να επισκεφθεί   την πόλη των Πατρών.

Πως άλλωστε θα ενισχύσουν  τον θρησκευτικό τουρισμό οι θιασώτες του όταν αντί να έρχονται  στην πόλη μας οι προσκυνητές  μεταφέρουμε εμείς τα ιερά μας προσκυνήματα σ' όσους  ασφαλώς δεν επιτυγχάνετε ο στόχος τους;

          Αλλά και μια άλλη παράμετρος την οποία θα πρέπει να εκτιμήσουν όσοι αποφασίζουν  τις σχετικές μεταφορές των κειμηλίων  , είναι   ποιος και πως θα εγγυηθεί ότι θα επιστρέψει και πάλιν ασφαλώς  ο Σταυρός του Μαρτυρίου στην πόλη μας ; Τόσα αεροπορικά και άλλα ατυχήματα συμβαίνουν κατά καιρούς. Ποίος θα αναλάβει την ευθύνη αυτή και τι θα συμβεί εάν παρά τις  περί του αντιθέτου προβλέψεις ,συμβεί το μοιραίο;

          Θρησκευτικός τουρισμός  με μεταφορά των θησαυρών της Ορθοδοξίας εκτός της  περιοχής της πόλεώς μας δεν είναι  δυνατόν να νοηθεί. Όσοι το ισχυρίζονται  και το προπαγανδίζουν μάλλον δεν  αντιλαμβάνονται  τη σοβαρότητα αυτού του ζητήματος.   

  Θα θέλαμε με την ευκαιρία αυτή να διατυπώσουμε ορισμένες επισημάνσεις και ερωτήματα στα όσα παρέθεσε  σε άρθρο του ο Σεβασμιότατος  που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 6ης-7ης Ιουλίου  της εφημερίδας  «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ» με τίτλο «Η μεταφορά του Σταυρού του Αγίου Ανδρέου στη Ρωσία».

        Με δεδομένο ότι της μεταφοράς του Σταυρού του Μαρτυρίου  είχε προηγηθεί η μεταφορά της  Τίμιας κάρας του Πρωτοκλήτου, γιατί προβληματίσθηκε τόσο πολύ ο Σεβασμιότατος για τη νέα μεταφορά;

Σημειώνει  τα εξής: «Ομολογώ ότι προβληματισθήκαμε πολύ έως ότου αποφασίσομε περί του πρακτέου. Ο προβληματισμός μας, συνεχίζει στο άρθρο του ο Σεβασμιότατος έγινε προσευχή θερμή και παράκληση προς τον Άγιο Ανδρέα ώστε αν είναι θέλημα Θεού και του ιδίου του Αποστόλου επιθυμία να πραγματοποιηθεί η ιερά αυτή αποδημία του Σταυρού του Πρωτοκλήτου στη Ρωσία. Ο Άγιος μας έδειξε το θέλημά του και έδωσε την συγκατάθεσή του με το δικό του τρόπο. Μας απάντησε μέσα από σημεία, δια τα οποία θα ομιλήσουμε όταν είναι καιρός».

Στο σημείο αυτό ανακύπτουν μερικά βασικά ερωτήματα.

1.Ποίοι ήταν εκείνοι που προβληματίστηκαν πολύ μέχρι να αποφασισθεί το πρακτέο; Το πλήρωμα της Εκκλησίας των Πατρών ήταν μήπως μεταξύ των προβληματισθέντων;

          Δεν θα έπρεπε προηγουμένως να ερωτηθεί ο ευσεβής λαός των  Πατρών που πέτυχε την μεταφορά από τη Ρώμη της Τίμιας Κάρας και από τη Μασσαλία του Σταυρού του Μαρτυρίου του Πρωτοκλήτου,  κειμήλια   που αποτελούν   Ιερά  θησαυρίσματα της πόλεως;

    Στο άρθρο του  ο  Σεβασμιότατος  ισχυρίζεται  ότι ο Απόστολος Ανδρέας  έδωσε δια σημείων τη συναίνεση του για την μεταφορά στη Ρωσία του Σταυρού. Αλήθεια αφού ο ίδιος ο Πρωτόκλητος έδωσε τη συναίνεση του γιατί χρειάσθηκε η έγκριση της Ιεράς Συνόδου;

            Θα συμφωνεί ασφαλώς ο Σεβασμιότατος ότι αποτελεί αλώβητη παρακαταθήκη, που οι άνθρωποι ανεξάρτητα από φύλο, φυλή γλώσσα και χρώμα είναι παιδιά του ίδιου Θεού κι αν χρειαστεί και το αίμα μας θα δώσουμε για του Κυρίου μας την αγάπη όπως έπραξε ο Άγιος Ανδρέας.

             Αλήθεια έχει ιδιαίτερη σημασία για την πίστη   ότι εις όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου θα μεταδοθεί δορυφορικά η υποδοχή στις πόλεις όπου θα τεθεί σε προσκύνηση ο Σταυρός του Αγίου μας;

            Τέλος εάν ο Σεβασμιότατος   είχε ενημερώσει για τα σημεία με τα οποία ο Πρωτόκλητος Ανδρέας έδειξε το θέλημά του και έδωσε τη συγκατάθεση του για την μεταφορά του Σταυρού στη Ρωσία ίσως να είχαν διασκεδαστεί  οι  απορίες και  απαντηθεί τα ερωτήματα.