H σημασία της Παγκοσμιοποίησης

Το φαινόμενο που ονομάζουμε σήμερα παγκοσμιοποίηση δεν είναι κάτι το καινούργιο. Είναι τόσο παλιό όσο υπάρχουν οργανωμένες κοινωνίες ανθρώπων. Η έννοια της παγκοσμιοποίησης είναι βέβαια πρωτίστως οικονομική και σημαίνει λίγο ή πολύ διεθνοποίηση του καταμερισμού εργασίας.
Το νέο σήμερα είναι, ότι η διεθνοποίηση των αγορών του χρήματος, των κεφαλαιουχικών και καταναλωτικών αγαθών καθώς και του ανθρώπινου δυναμικού εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα.
Οι οικονομικοί επιστήμονες, δηλαδή οι οικονομολόγοι, ξεκινούν πάντα από τη σημαντική προϋπόθεση, ότι όλα τα πράγματα στη ζωή, δηλαδή όλες οι δραστηριότητες των ανθρώπων έχουν την αιτία τους στην διαπίστωση, ότι η ανθρώπινη ζωή είναι σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις διαστάσεις της περιορισμένη.
Αυτό πηγάζει βέβαια από την άλλη επίσης σημαντική διαπίστωση ότι η ζωή μας είναι μεστή από επιθυμίες και από μία μεγάλη ποικιλία αναγκών. ΄Όλοι μας νομίζω, σαν άτομα αλλά και συλλογικά, έχουμε κάνει την εμπειρία και πιστεύω πως την κάνουμε συνεχώς, ότι έχουμε άπειρες επιθυμίες, ανάγκες και προσδοκίες, οι οποίες όμως δυστυχώς μόνο κατά μέρος μπορούν να ικανοποιηθούν.
Αν ξεκινήσουμε από τις πρώτες ανάγκες φαγητού, ποτού, ντυσίματος, στέγης, μόρφωσης, διασκέδασης κτλ. με όλες τις ποικίλες μορφές τους, διαπιστώνουμε πόσα εκατομμύρια συνδυασμών υπάρχουν αλλά και πόσα εκατομμύρια συνδυασμών από κεφαλαιουχικά και καταναλωτικά αγαθά είναι αναγκαία για να ικανοποιήσουν όλες αυτές τις ανάγκες.
Επίσης ο καθένας μας έχει διαπιστώσει από τη προσωπική του εμπειρία, πως σε ατομική και συλλογική βάση υπάρχει μία αρνητική σχέση μεταξύ αναγκών και των μέσων ικανοποίησή τους. Και επειδή η διαπίστωση αυτή είναι αντικειμενική, δηλαδή πραγματική, ζούμε όλοι μας, ο ένας βέβαια λιγότερο και ο άλλος περισσότερο, κάτω από περιορισμούς. Αυτοί οι περιορισμοί μας αναγκάζουν να σκεπτόμαστε σαν άτομα αλλά και συλλογικά ορθολογικά.
Ορθολογική σκέψη σημαίνει ότι πρέπει να κατεβάζουμε ιδέες, πως να ξεπεράσουμε ή καλύτερα πως να περιορίσουμε στο ελάχιστο τους περιορισμούς μας. Στη προσπάθειά τους αυτή, φαίνεται λοιπόν, να διαπίστωσαν οι άνθρωποι στους αιώνες της ιστορία τους, ότι στις επιμέρους ικανότητες και δυνατότητες υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.
Η πρώτη εφαρμογή της διαπίστωσης αυτής πρέπει να έγινε μέσα στην οικογένεια, διότι προφανώς δεν ήταν δύσκολη η αρχική διαπίστωση, ότι σε πολλά σημεία διαφέρουν οι ικανότητες και οι δυνατότητες της γυναίκας από αυτές του άνδρα.
΄Έτσι εφαρμόστηκε προφανώς ο πρώτος καταμερισμός εργασίας μέσα στα νοικοκυριά. Και αυτό όχι μόνον από βιολογικούς, αλλά ίσως κατά πολύ περισσότερο από ορθολογικούς δηλαδή παραγωγικούς λόγους.
Το δεύτερο βήμα καταμερισμού εργασίας έγινε μέσα στο χωριό. Πιθανότατα διότι εφαρμόστηκε η διαπίστωση, ότι δεν υπάρχουν μόνον διαφορές στις ικανότητες μεταξύ των φύλων αλλά και μεταξύ των ατόμων γενικότερα.
Με τη διαδικασία αυτή δημιουργήθηκαν εκτός από τα πρώτα αρχικά επαγγέλματα του κυνηγού και του γεωργού και αυτά του σιδερά, του πεταλωτή, του χτίστη, του ράπτη, του μπαλωματή, του δάσκαλου, του γιατρού κτλ. Οι άνθρωποι έπαψαν έτσι να ζουν απομονωμένα και παράλληλα. Ο καταμερισμός εργασίας τους έκανε δηλαδή συγχρόνως κοινωνίες ανθρώπων. Κοινωνία σημαίνει ότι οι άνθρωποι αλληλεξαρτούνται. Ο ένας έχει την ανάγκη του άλλου, όχι μόνον αν θέλει να επιζήσει αλλά και να ζήσει καλύτερα.
Αν και κάθε εξάρτιση έχει αρνητικά σημεία, εδώ όμως πλεονάζουν τα θετικά, διότι η εξάρτιση του καταμερισμού εργασίας σημαίνει πρόοδο, αφού έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας και κατά συνέπεια την αύξηση της ευημερίας των ατόμων και των λαών γενικότερα.
Η διαπίστωση λοιπόν ότι ο καταμερισμός εργασίας δίνει την δυνατότητα στον καθένα να αξιοποιήσει τις ικανότητές του όσο το δυνατόν καλύτερα, πρώτα για το δικό του συμφέρον και μετά για το συμφέρον των άλλων, αυτό είναι και το πρώτο και ίσως το μεγαλύτερο προτέρημα του καταμερισμού εργασίας.
Ένα δεύτερο σχεδόν εξίσου σημαντικό προτέρημα που προσφέρει ο καταμερισμός εργασίας είναι η δυνατότητα της μίμησης. Στη διαδικασία του καταμερισμού εργασίας πληροφορείται κανείς τι κάνουν οι άλλοι, και αν κάτι το κρίνει καλό, τότε προσπαθεί να το μιμηθεί, γεγονός που του δίνει μάλιστα τη δυνατότητα να το κάνει και καλύτερα. Η δυνατότητα της μίμησης δυναμικοποιεί και πλουτίζει την οικονομική διαδικασία.
Βλέπουμε λοιπόν ότι όσο πιο ανοιχτή είναι μία κοινωνία ανθρώπων, τόσο μεγαλύτερες είναι οι δυνατότητες να πληροφορηθεί κανείς περισσότερα και έτσι να συγκρίνει και να αξιοποιήσει περισσότερα. Αυτό οδηγεί ώστε να μπορεί να αξιολογήσει τις δυνατότητές του πολύ αντικειμενικότερα και να ειδικευτεί προς την για αυτόν και για το κοινωνικό σύνολο καλύτερη και παραγωγικότερη κατεύθυνση.

Έτσι ξεκίνησε και από τότε εξελίσσεται ο καταμερισμός εργασίας από το οικογενειακό σε τοπικό, από κει σε περιφερειακό, σε εθνικό και τέλος σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα όσο περισσότερο αναπτύσσονται τα μέσα πληροφόρησης και κυκλοφορίας, τόσο πιο γρήγορα πληροφορούνται οι άνθρωποι και έτσι προχωρεί η διαδικασία του καταμερισμού εργασίας.
Άλλο είναι να πηγαίνεις με τα πόδια ή με το γάιδαρο και άλλο είναι να κινείσαι με το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο ή με το διαστημόπλοιο.
Άλλο είναι να πληροφορείσαι με τον αγγελιοφόρο ή με τον ταχυδρόμο και άλλο είναι να διαθέτεις ακίνητο και κινητό τηλέφωνο ή ακόμη και το διαδίκτυο.
Μετά από όλα αυτά τα θετικά του καταμερισμού εργασίας, που εν συντομία ανέφερα, γεννάται το εύλογο ερώτημα, γιατί υπάρχουν λοιπόν τόσοι επικριτές του παγκόσμιου καταμερισμού εργασίας;
Η απάντηση είναι κατά τη γνώμη μου απλή. Διότι το κάθε καινούργιο στη ζωή υποβαθμίζει ή αλλάζει τελείως ότι είναι μέχρι σήμερα γνωστό. Γίνεται δηλαδή μία αναδιάρθρωση και μία καινούργια αξιολόγηση σε ότι μέχρι τώρα υπάρχει.
Αυτό δημιουργεί βέβαια φόβους, ανασφάλεια και κατά συνέπεια την αντίρρηση και την αντίδραση. Περισσότερο φοβούνται σε μία κοινωνία ανθρώπων οι περισσότερο κατέχοντες και γι΄ αυτό αντιδρούν και αμύνονται για να μη χάσουν αυτά που έχουν.
Ως επί το πλείστον φοβάται το συντηρητικό στοιχείο μίας κοινωνίας. Αυτοί είναι που φοβούνται τον ανταγωνισμό νέων ιδεών, νέων προϊόντων, νέων τεχνολογιών και νέων ανακαλύψεων. Γι΄ αυτό προβάλλουν και προσπαθούν με κάθε τρόπο να πείσουν και τους άλλους, για να κρατήσουν απείραχτα τα κεκτημένα τους, τα παραδοσιακά τους, αυτά που βρήκανε, όπως συνηθίζουν να λένε.
Βέβαια αυτοί που είναι οι πιο ανήσυχοι, οι πιο περίεργοι, αυτοί που είναι πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν για το καλύτερο, είναι και οι πιο προοδευτικοί και στο πνεύμα και στη δράση και είναι οι πρωτεργάτες της εξέλιξης μίας κοινωνίας. Αυτοί είναι κατά συνέπεια και οι κερδισμένοι της παγκοσμιοποίησης. Και αυτοί είναι εκείνοι που προχωρούν μπροστά και τραβούν μαζί τους, βέβαια κάπως αναγκαστικά και τους άλλους.
Η ιστορία των λαών δείχνει στο σημείο αυτό, ότι εκείνοι που από την εξέλιξη των πραγμάτων αναγκάζονται, αυτοί είναι και εκείνοι που φέρνουν την αντίσταση στην ροή των πραγμάτων.
Έτσι διακρίνουμε σήμερα, ότι παντού το κάθε κατεστημένο είναι εναντίον της παγκοσμιοποίησης. Όσες όμως από τις υπανάπτυκτες Χώρες άνοιξαν τα σύνορά τους τα τελευταία είκοσι χρόνια στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, έγιναν και οι πιο ανεπτυγμένες Χώρες μέσα στις υπανάπτυκτες. Σαν παραδείγματα μπορεί να αναφέρει κανείς τη Ν. Κορέα , τη Φορμόζα ή τη Σιγκαπούρη.
Αν κοιτάξει κανείς και το παρελθόν των σήμερα ανεπτυγμένων Χωρών με κριτήριο την οικονομική τους και πολιτιστική τους εξέλιξη, θα διαπιστώσει ότι όσο πιο ανοιχτή ήταν και είναι μία Χώρα στην παγκοσμιοποίηση, τόσο ανώτερο είναι το επίπεδο αυτής της Χώρας σε όλους τους τομείς.

Βέβαια ανταγωνιστική δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο δεν σημαίνει περίπατος. Είναι μία συνεχή επαγρύπνηση, ενεργοποίηση και δραστηριοποίηση όλων των δυνατοτήτων που υπάρχουν. Και αυτό δεν είναι μόνο δύσκολο είναι και προ παντός πολύ κουραστικό.
Εμάς τους έλληνες όμως δεν πρέπει να μας ξενίζει αυτό, διότι ήδη οι αρχαίοι μας πρόγονοι γνώριζαν ότι τα αγαθά με κόπους κτώνται. Σήμερα μάλιστα ισχύει αυτό το ρητό πολύ περισσότερο. Μέσα στην Ευρώπη των σε λίγο 500 εκατομμυρίων ανθρώπων ανοίγονται τεράστιες δυνατότητες για τις νέες γενιές.
Οι νέοι μας σήμερα βρίσκονται μπροστά σε μία αναπτυξιακή απογείωση. Βέβαια πρέπει όμως να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα. Οι γονείς πρέπει να επιδιώξουν ώστε τα παιδιά τους να αποκτήσουν εκείνα τα προσόντα που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό της παγκοσμιοποίησης. Σ΄ αυτό βέβαια πρέπει να συμβάλει και το κράτος δημιουργώντας τα απαιτούμενα και κατάλληλα εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ιδρύματα.
Έκτός από μία καλή επαγγελματική κατάρτιση ή σπουδή είναι επίσης και η εκμάθηση σήμερα της αγγλικής γλώσσας μία βασική προϋπόθεση για τη σταδιοδρομία. Μάλιστα μία ακόμη επί πλέον γλώσσα δίνει τη δυνατότητα ώστε να μπορεί να κινηθεί κανείς επαγγελματικά πολύ άνετα μέσα στον Ευρωπαϊκό χώρο και όχι μόνον μέσα σ΄ αυτόν.
Ένα μεγάλο ποσοστό των ανέργων μέσα στην Ευρώπη σήμερα (περίπου 50%) είναι ανειδίκευτοι εργάτες. Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν, ότι όσο πιο καλύτερη ειδίκευση έχει κανείς σήμερα, τόσο μικρότερες είναι οι πιθανότητες να μείνει άνεργος. Αν π.χ. είναι κανείς ειδικευμένος στον κλάδο της πληροφορικής με πολύ καλή κατάρτιση στην αγγλική γλώσσα, είναι περιζήτητος μέσα στην Ευρώπη.
Ο ειδικευμένος είναι και ο πιο παραγωγικός. Από τις δραστηριότητές του δεν ζει μόνον αυτός αλλά τουλάχιστο άλλοι δύο. Οι ειδικευμένοι και δραστήριοι αποτελούν τη βάση για την ευημερία ενός τόπου. Είναι αυτοί που κατά μεγάλο ποσοστό συντηρούν τους γέρους, τα παιδιά, τους άνεργους, τους άρρωστους και επί πλέον χρηματοδοτούν σε μεγάλο ποσοστό όλο τον κρατικό μηχανισμό.
Η ελληνική ιστορία διδάσκει ότι οι έλληνες προοδεύουν ιδιαίτερα σε ανοιχτούς γεωγραφικούς χώρους. Η παγκοσμιοποίηση μας προσφέρει σήμερα αυτές τις δυνατότητες. Ο χώρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανοίγει για τους έλληνες άπειρες δυνατότητες δραστηριοποίησης. Δεν πρέπει όμως να φοβόμαστε τον ανταγωνισμό. Αν νομίζουμε πως έχουμε κάτι καλό πρέπει να ανταγωνιστούμε ώστε να το μιμηθούν και οι Ευρωπαίοι. Οι ικανότητες επαληθεύονται μέσα στον ανταγωνισμό. Ένας που νομίζει ότι είναι καλός αθλητής, πως θα διαπιστώσει όμως ότι είναι πράγματι καλός; μόνον αν ανταγωνιστεί με άλλους. Στον ανταγωνισμό φαίνεται η αξία του καθενός μας.
Παγκοσμιοποίηση σημαίνει ανταγωνισμός σε ιδέες, σε προσπάθειες, σε δραστηριότητες, σε ικανότητες σε όλους τους τομείς.
Οι αντίθετοι της παγκοσμιοποίησης πρέπει να καταλάβουν ότι ή το θέλουν ή δεν το θέλουν ο στίβος της παγκοσμιοποίησης με την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση άνοιξε. Από τους έλληνες εξαρτάται πλέον πως θα εκμεταλλευτούν και σαν άτομα αλλά και σαν έθνος τη νέα αυτή κατάσταση. Είμαι της γνώμης ότι οι έλληνες

σαν άτομα αλλά και σαν σύνολο μπορούν να ανταποκριθούν στην πρόκληση της παγκοσμιοποιημένης Ευρώπης, φτάνει να το θέλουν και να το επιδιώκουν.
Και για να καταλήξω: Το σημερινό φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης ζητά από το μοντέρνο άνθρωπο όχι μόνο ικανότητες και ιδιότητες προσαρμογής στα νέα δεδομένα, αλλά και ικανότητες νέων ιδεών και καινοτομιών.
Άτομα αλλά και κράτη που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να μπουν στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα είναι καταδικασμένοι να παίζουν έναν δευτερεύοντα ή ακόμη και ένα τριτεύοντα ρόλο στη διεθνή Κοινωνία.
Η Ελλάδα σαν ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπήκε θεληματικά στη διαδικασία αυτή. Το ελληνικό κράτος και οι πολίτες του θα δείξουν στο άμεσο μέλλον, αν είναι άξιοι να ανταποκριθούν και να διακριθούν στο στίβο της παγκοσμιοποίησης.
Υπάρχουν βέβαια κίνδυνοι αλλά όμως και άπειρες δυνατότητες. Κυβερνήσεις, δημόσιοι και ιδιωτικοί θεσμοί, οικονομικές και κοινωνικές υποδομές θα πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς στα εκάστοτε δεδομένα. Έτσι θα έχουν συνεχώς οι γενιές τις δυνατότητες προετοιμασίας και κατάρτισης, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται επιτυχώς στις εκάστοτε νέες απαιτήσεις. Εδώ ακριβώς έγκειται η υπευθυνότητα του κράτους.
Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα στην πλειοψηφία τους επικροτούν την πολιτική της παγκοσμιοποίησης. Και εδώ θα υπάρξει, έτσι ελπίζω τουλάχιστον, ένας εποικοδομητικός ανταγωνισμός μεταξύ των πολιτικών κομμάτων για τη καλύτερη θεσμοποίηση και πολιτική της κυβερνητικής διαδικασίας.
Ανταγωνισμός για την καλύτερη πολιτική στην παιδία και γενικά για την καλύτερη επαγγελματική κατάρτιση θα αποτελεί στο μέλλον ένα άμεσο κριτήριο αξιολόγησης της εκάστοτε κυβέρνησης.
΄Όσο μεγαλύτερη διάκριση και επιτυχία θα έχουν οι έλληνες σαν επιστήμονες, σαν τεχνοκράτες, σαν επαγγελματίες κτλ. μέσα στον ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο χώρο, τόσο επιτυχής στο έργο της θα είναι και η εκάστοτε υπόλογος κυβέρνηση.
Και ένα τελευταίο: Σήμερα στα πολύ προοδευμένα κράτη παίζουν οι δραστηριότητες των γυναικών έναν σημαντικό παραγωγικό ρόλο. Εδώ έγκειται σε μεγάλο βαθμό και η επιτυχία των κρατών αυτών. Αξιοποίησαν το γυναικείο δυναμικό, που εκατοντάδες χρόνια έμενε ανεκμετάλλευτο. Στον ελληνικό χώρο έχει αρχίσει ήδη με γοργά βήματα η αξιοποίηση του ρόλου της γυναίκας. Το ότι πάνω από 50% των επιτυχόντων στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι γυναίκες, έχουμε και σ΄ αυτό τον τομέα μία σοβαρή εγγύηση για ένα καλύτερο μέλλον. Το εύχομαι και είμαι αισιόδοξος για μας τους έλληνες.


Univ.-Prof. Dr. Sp. Paraskewopoulos
Universität Leipzig